Τί είναι το Ξηρό Φατνίο ;  •  Συμπτώματα και Αιτίες

Το κύριο σύμπτωμα του ξηρού φατνίου είναι ο έντονος πόνος. Ο πόνος είναι συνεχής και τα συνήθη αναλγητικά δεν μπορούν να προσφέρουν ικανοποιητική ανακούφιση. Ο πόνος μπορεί να εντοπίζεται μόνο στην περιοχή του κενού φατνίου ή να αντανακλά στους γύρω ιστούς, προκαλώντας πόνο μέχρι και στο αυτί ή το μάτι του ασθενούς.

Το πρότυπο εκδήλωσης του πόνου στις περιπτώσεις ξηρού φατνίου είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό. Ο μετεγχειρητικός πόνος εμφανίζεται να μειώνεται τις δύο πρώτες μέρες μετά τη εξαγωγή, ενώ ξαφνικά την τρίτη ημέρα αρχίζει πάλι να γίνεται εντονότερος και γίνεται ανυπόφορος μέσα σε λίγες ώρες.

Τα συμπτώματα μπορούν να διαρκέσουν μια-δυο εβδομάδες πριν αρχίσει να υποχωρεί ο πόνος. Δυστυχώς σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να διαρκέσουν και ένα μήνα.

Οπτική εξέταση του φατνίου θα αποκαλύψει ότι:

• υπάρχει μερική ή ολική απώλεια του θρόμβου αίματος από το εσωτερικό του εξακτικού φατνίου
• το εσωτερικό του φατνίου είναι κενό και ξηρό
• η επιφάνεια του οστού της γνάθου είναι εκτεθειμένη μέσα στο φατνίο

Άλλα συμπτώματα του ξηρού φατνίου περιλαμβάνουν:

• Άσχημη αναπνοή
• Δυσάρεστη γεύση στο στόμα
• Διογκωμένοι λεμφαδένες γύρω από το σαγόνι ή το λαιμό
• Πόνο στην άρθρωση της σιαγόνας

Η δημιουργία της φατνιακής οστείτιδας συνδέεται με προβλήματα σχετικά με την πήξη του αίματος και το σχηματισμό θρόμβου μέσα στο φατνίο (την υποδοχή όπου βρισκόταν η ρίζα του δοντιού πριν αυτό εξαχθεί). Ο σχηματισμός αυτού του θρόμβου απο αίμα θεωρείται πολύ σημαντικός για την έναρξη της διαδικασίας επούλωσης.

Ο θρόμβος αίματος προστατεύει το υποκείμενο οστό και τις νευρικές απολήξεις, και παρέχει τα θεμέλια για την ανάπτυξη νέου ιστού των ούλων και του οστού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο θρόμβος αίματος είτε δεν σχηματίζεται καθόλου είτε απομακρύνεται ή διαλύεται μετά το σχηματισμό του, αφήνοντας εκτεθιμένο το φατνιακό οστό. Η έκθεση του οστών και των νευρικών απολήξεων στο εξωτερικό περιβάλλον είναι η κύρια αιτία του έντονου πόνου. Χωρίς το πήγμα αίματος, η διαδικασία επούλωσης διακόπτεται ή επιβραδύνεται σημαντικά.

Διάφοροι παράγοντες έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης ξηρού φατνίου μετά από εξαγωγή δοντιού. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν:

• Μή τήρηση των μετεγχειρητικών οδηγιών απο τον ασθενή. Οι οδηγίες που δίδονται από τον οδοντίατρο ή τον γναθοχειρουργό μετά από μια εξαγωγή δοντιού πρέπει να ακολουθούνται προσεκτικά, ώστε να καταστεί δυνατή η πήξη του αίματος. Ξεπλύματα του στόματος ή πολύ ζεστά ροφήματα είναι παραδείγματα λαθών που μπορεί να εμποδίσουν το σχηματισμό ή να απομακρύνουν το θρόμβο αίματος.
• Κάπνισμα. Το ξηρό φατνίο εμφανίζεται τέσσερις φορές πιο συχνά σε καπνιστές σε σχέση με τους μη καπνιστές. Η αρνητική πίεση που δημιουργείται κατά την εισπνοή του καπνού, καθώς και η απευθείας δράση των χημικών ουσιών του καπνού πάνω στο τραύμα είναι τα πιθανότερα αίτια αυτής της αυξημένης συχνότητας.
• Αντισυλληπτικά χάπια. Τα οιστρογόνα επιδρούν αρνητικά λόγω της θρομβολυτικής δράσης τους. Οι γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια έχουν 20% υψηλότερη πιθανότητα να αναπτύξουν ξηρό φατνίο λόγω των αυξημένων επιπέδων των οιστρογόνων.
• Κακή στοματική υγιεινή. Μεγάλες ποσότητες μικροβιακής πλάκας στα δόντια ή μια προυπάρχουσα μόλυνση των ούλων (περιοδοντίτιδα) αυξάνουν τον κίνδυνο επιμόλυνσης του τραύματος και δημιουργίας ξηρού φατνίου.
  

  Άλλοι παράγοντες που έχουν δείξει μια στατιστική συσχέτιση με την ανάπτυξη ξηρού φατνίου είναι:

• Μέγεθος του εξακτικού τραύματος. Οι τραυματικές εξαγωγές δοντιών είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν σε επιπλοκές. Η αυξημένη πίεση στα τοιχώματα του φατνίου μπορεί να συνθλίψει και να φράξει τα αιμοφόρα αγγεία του οστού μειώνοντας την παροχή αίματος που είναι απαραίτητη για την επούλωση του τραύματος.
• Ηλικία του ασθενούς. Οι ηλικιωμένοι ασθενείς φαίνεται να είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο από τους νεότερους.
• Θέση και τύπος δοντιού. Υπάρχει μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης του ξηρού φατνίου μετά από εξαγωγές δοντιών της κάτω σιαγόνας και ιδιαίτερα γομφίων. Η υψηλότερη συχνότητα παρατηρείται μετά την εξαγωγή έγκλειστου φρονιμήτη της κάτω γνάθου.

Οι ασθενείς που αντιμετωπίζουν συμπτώματα ξηρού φατνίου μετά από εξαγωγή δοντιού πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει κάποια άμεση οδοντιατρική θεραπεία που να μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία επούλωσης. Τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν με την πάροδο του χρόνου, αλλά αυτό μπορεί να διαρκέσει μερικές εβδομάδες. Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής πρέπει να δείξει υπομονή, και να αντέξει την επώδυνη αυτή κατάσταση για αρκετό χρονικό διάστημα. Οι πιθανές θεραπείες που μπορεί να προσφέρει ο οδοντίατρος περιορίζονται στην κατά το δυνατόν μείωση του πόνου του ξηρού φατνίου.

Πριν προτείνει κάποια θεραπεία για το ξηρό φατνίο, ο οδοντίατρος θα εξετάσει το σημείο της εξαγωγής προκειμένου να επαληθεύσει ότι ο πόνος προκαλείται πραγματικά από αυτή την επιπλοκή της επέμβασης και όχι από κάποια άλλη κατάσταση. Πιθανόν να χρειαστεί και μια ακτινογραφία που μπορεί να βοηθήσει τον οδοντίατρο να ελέγξει το εσωτερικό του φατνίου για οποιεσδήποτε άλλες επιπλοκές όπως τυχόν θραύσματα του δοντιού ή του οστού που μπορεί να παραμένουν εντός του φατνίου. Εφόσον επιβεβαιωθεί ότι πρόκειται για ξηρό φατνίο, οι πιθανές θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

• Παυσίπονα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα συνήθη αναλγητικά δεν είναι αρκετά αποτελεσματικά στην ανακούφιση του πόνου που προκαλεί το ξηρό φατνίο. Ο οδοντίατρος θα πρέπει να συστήσει ένα πιο ισχυρό συνταγογραφούμενο παυσίπονο.
• Συχνές εκπλύσεις. Οι τακτικές πλύσεις του φατνίου χρειάζονται για να διατηρείται καθαρό και να απομακρύνονται υπολείμματα τροφών και μικρόβια, που θα μπορούσε να προκαλέσει επιπλέον μόλυνση και πόνο.
• Τοποθέτηση μέσα στην πληγή γάζας ιωδοφορμίου ή γάζας με ευγενόλη, και καθημερινές αλλαγές.
• Αναλγητική πάστα. Μετά τον καθαρισμό του φατνίου, ο οδοντίατρος μπορεί να τοποθετήσει απευθείας μέσα στο φατνίο μια ειδική πάστα με αναισθητικές/αναλγητικές ιδιότητες για την ανακούφιση του πόνου του ξηρού φατνίου.

Οι περιορισμένες δυνατότητες που υπάρχουν για την αντιμετώπιση του ξηρού φατνίου, εφόσον αυτό έχει ήδη εκδηλωθεί, καθιστούν ακόμη πιο σημαντική την πρόληψη του προβλήματος. Η πρόληψη του ξηρού φατνίου μετά από εξαγωγή δοντιού επικεντρώνεται στην εξάλειψη, όσο το δυνατόν, όλων των παράγοντων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το σχηματισμό του θρόμβου αίματος ή θα μπορούσαν να τον διαλύσουν μετά το σχηματισμό του. Εκείνο που μπορεί να κάνει ο ασθενής είναι να ακολουθήσει πιστά τις μετεξακτικές οδηγίες που θα του δώσει ο οδοντίατρος. Οι κυριότερες συμβουλές για τις πρώτες 48 ώρες μετά την εξαγωγή για την αποφυγή του ξηρού φατνίου είναι:

• Μην καπνίζετε
• Μην ξεπλένετε το στόμα, φτύνετε, ή ρουφάτε.
• Αποφύγετε ζεστές τροφές και ροφήματα
• Μην χρησιμοποιείτε ασπιρίνη
• Αποφύγετε το αλκοόλ
• Μην ενοχλείτε το τραύμα

Ακολουθήστε προσεκτικά τις οδηγίες του οδοντιάτρου σας για την γρηγορότερη επούλωση του τραύματος μετά απο μια εξαγωγή δοντιών και για την αποφυγή ανεπιθύμητων παρενεργειών. Επικοινωνήστε με τον οδοντίατρό σας αν η αιμορραγία διαρκεί περισσότερο από 24 ώρες ή αν έχετε ναυτία, πυρετό, ή έντονο πόνο μετά από εξαγωγή δοντιού.