Καρκίνος Στόματος

Ο καρκίνος του στόματος είναι μια νεοπλασματική ασθένεια με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, κυρίως λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης. Ακόμη όμως και στις περιπτώσεις επιβίωσης του ασθενή, προκαλεί σοβαρά προβλήματα απώλειας της λειτουργικότητας του στόματος και δυσμορφίας. Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη για την εξέλιξη της νόσου και την επιβίωση του ασθενή. Εάν διαγνωστεί έγκαιρα η πιθανότητα ανάρρωσης μπορεί να φθάσει στο 80-90%.

Αποτελεί την 8η συχνότερη μορφή καρκίνου (ΗΠΑ 2008). Η πλειοψηφία των ασθενών είναι ηλικίας άνω των 40 ετών με το 50% των πασχόντων να είναι άνω των 68 ετών. Οι άνδρες εμφανίζουν διπλάσια πιθανότητα να εκδηλώσουν καρκίνο του στόματος σε σχέση με τις γυναίκες.

Ο στοματικός καρκίνος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε τμήμα της στοματικής κοιλότητας (χείλη, γλώσσα, παρειές, βάση του στόματος, ούλα, σιελογόνους αδένες, ουρανίσκο), με πιό συχνό τον καρκίνο της γλώσσας.

Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι η συχνότερη μορφή καρκίνου του στόματος (περίπου 90%). Η βλάβη ξεκινά από τα εξωτερικά επιθηλιακά κύτταρα και μετά εισχωρεί βαθύτερα στους άλλους ιστούς και στους λεμφαδένες.

Ο καρκίνος οφείλεται στην μετάλλαξη των γονιδίων που ελέγχουν την συμπεριφορά του κυττάρου και τον πολλαπλασιασμό του. ‘Οταν τα κύτταρα αποτυγχάνουν να επιδιορθώσουν αυτήν την βλάβη στο DNA τους, μπορεί να μετατραπούν σε καρκινικά κύτταρα και να αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα δημιουργώντας όγκους.

Επιβαρυντικοί παράγοντες για εκδήλωση καρκίνου του Στόματος

Οι επιδημιολογικές έρευνες έχουν εντοπίσει ορισμένους επιβαρυντικούς παράγοντες που φαίνεται ότι αυξάνουν την πιθανότητα καρκίνου του στόματος:

• Κάπνισμα. Θεωρείται σαν η κύρια αιτία των στοματικών καρκίνων, με το 75% των πασχόντων να είναι καπνιστές. Το κάπνισμα προκαλεί χρόνιο ερεθισμό στον βλεννογόνο του στόματος που μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά προβλήματα της στοματικής κοιλότητας όπως στοματίτιδες, άφθες, λευκοπλακία αλλά και καρκίνο.
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Το αλκοόλ προκαλεί ερεθισμό και βλάβες στα κύτταρα του στοματικού βλεννογόνου ανάλογες με αυτές του καπνίσματος. Οι καπνιστές που κάνουν παράλληλα και υπερβολινή χρήση αλκοόλ έχουν 15 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στόματος.
• Ηλικία. Η ηλικία φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στην εκδήλωση της νόσου, λόγω των συσσωρευμένων βλαβών των κυττάρων και της μειωμένης επανορθωτικής ικανότητας τους.
• Ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (Human papilloma virus -HPV). Οι HPV είναι μια ομάδα ιών που συνδέονται με το 90% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου. Πρόσφατα, ορισμένα στελέχη και ειδικότερα οι HPV16 και 18, έχουν συνδεθεί με εμφανίσεις καρκίνου του στόματος σε ασθενείς νεαρής σχετικά ηλικίας που δεν έκαναν χρήση καπνού ή αλκοόλ.
• ‘Εκθεση στον ήλιο. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο και την υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στα χείλη ή στο δέρμα γύρω από το στόμα (κυρίως μελανώματα).
• Λευκοπλακία/Ερυθροπλακία. Παρότι δεν είναι ακριβώς εξακριβωμένο ποιά πάθηση είναι η αίτία της άλλης, ένα μικρό ποσοστό περί το 5% των περιπτώσεων λευκοπλακίας εξελίσσεται σε καρκίνο του στόματος. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά μεγαλύτερο όταν πρόκειται για ερυθροπλακία.

Στο 25% των περιπτώσεων, ο καρκίνος είναι αγνώστου αιτιολογίας και εκδηλώνεται χωρίς να προϋπάρχει κανένας από τους επιβαρυντικούς παράγοντες που περιγράφονται ανωτέρω.

Αρκετά συμπτώματα που συνδέονται μέ άλλες παθήσεις του στόματος και υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι σχετικά ακίνδυνα, μπορεί να αποτελούν μια πρώιμη ένδειξη στοματικού καρκίνου. Για αυτό το λόγο είναι απαραίτητο να ζητάμε τη συμβουλή ενός οδοντιάτρου ή ειδικού στοματολόγου αν εμφανίσουμε κάποιο ύποπτο σύμπτωμα, όπως:

• Ένα επίμονο έλκος στο στόμα που δεν υποχωρεί μετά την παρέλευση 2 εβδομάδων.
• Λευκές πλάκες στο στόμα (λευκοπλακία) ιδίως αν υπάρχουν και κόκκινα έλκη (ερυθροπλακία).
• Ένα εξόγκωμα, πρήξιμο ή σκλήρυνση του βλεννογόνου σε κάποιο σημείο του στόματος.
• Δυσκολία στην κατάποση ή και την μάσηση. Δυσκινησία της γλώσσας ή της σιαγόνας.
• Ανεξήγητη αιμορραγία στο στόμα ή πληγές που δεν επουλώνονται.
• Αλλαγές στη φωνή, χρόνιος πόνος στο στόμα, και ανεξήγητη απώλεια βάρους.

Η συχνότερη θέση εντόπισης του καρκίνου του στόματος είναι η γλώσσα (κυρίως οι πλάγιες πλευρές και το εμπρός κάτω ήμισυ) με ποσοστό 40%, ακολουθούμενη από τη βάση (έδαφος) του στόματος. Λιγότερο συχνές θέσεις είναι τα ούλα, ο παρειακός βλεννογόνος, τα χείλη και η σκληρή υπερώα.

Οποιαδήποτε ανώμαλη αλλαγή στην στοματική κοιλότητα θα πρέπει να αξιολογείται το ταχύτερο δυνατόν από τον οδοντίατρο ή στοματολόγο.

Ο καρκίνος του στόματος εμφανίζει πολύ υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, συνήθως λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης. Άν όμως διαγνωστεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί πριν προχωρήσει στους βαθύτερους ιστούς και πριν προλάβει να κάνει μετάσταση στους λεμφαδένες, η πιθανότητα επιβίωσης φθάνει στο 80-90%.

Δυστυχώς μερικές φορές οι πρώιμες βλάβες των στοματικών καρκίνων προσομοιάζουν σε συνηθισμένα προβλήματα, όπως μια άφθα ή ένα έλκος σαν αυτά που δημιουργούνται αν πχ. δαγκώσουμε το χείλος μας. Επιπλέον τα συμπτώματα δεν συνοδεύονται από πόνο, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να τα αγνοούν περιμένοντας ότι αργά ή γρήγορα θα υποχωρήσουν.

Ο μόνος που μπορεί να αξιολογήσει σωστά την επικινδυνότητα της βλάβης είναι ο οδοντίατρος σας. Όμως, σε καμμία περίπτωση δεν θα πρέπει να περιμένετε να έρθει η ώρα της τακτικής επίσκεψης σας κάθε 6 μήνες για να σας εξετάσει, γιατί μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά. Είναι κρίσιμο να τον επισκεφθείτε άμεσα μόλις εντοπίσετε κάποιο σύμπτωμα.

Στην επόμενη επίσκεψη σας ρωτείστε τον οδοντίατρο σας πως να κάνετε μια αυτο-εξέταση για ύποπτα συμπτώματα, την οποία θα πρέπει να επαναλαμβάνετε με προσοχή τουλάχιστον μια φορά το μήνα, ιδιαίτερα αν είστε καπνιστής ή καταναλώνετε αρκετά αλκοολούχα ποτά.

Ο έμπειρος οδοντίατρος ή στοματολόγος μπορεί να αναγνωρίσει τον καρκίνο ή τυχόν προκαρκινικές εκδηλώσεις κατά την κλινική εξέταση του στόματος. Ο έλεγχος περιλαμβάνει λεπτομερή εξέταση για ύποπτες ελκώσεις, εξογκώσεις, σκληρύνσεις, αποχρωματισμούς ή οιδήματα στο στόμα. Επίσης ελέγχεται η περιοχή του λαιμού για διογκωμένους λεμφαδένες.

Σε όλες τις περιπτώσεις όπου υπάρχει υποψία για στοματικό καρκίνο η οριστική διάγνωση γίνεται μετά από βιοψία δείγματος από την περιοχή της βλάβης και ιστολογική εξέταση. Ο γενικός οδοντίατρος θα παραπέμψει τον ασθενή σε ένα ειδικό στοματολόγο που είναι ο ειδικός οδοντίατρος για την παθολογία του στόματος.

Αν με την βιοψία επιβεβαιωθεί η παρουσία καρκινικών κυττάρων, η επόμενη φάση είναι η εξακρίβωση του σταδίου της νόσου και ο βαθμός εξάπλωσης σε άλλους γειτονικούς ιστούς. Αυτό επιτυγχάνεται με τον απεικονιστικό έλεγχο της περιοχής (υπέρηχους, αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία, σπινθηρογράφημα, PET Scan) που δίνει λεπτομερείς πληροφορίες για το σχήμα, μέγεθος, όρια, και ιστολογικά χαρακτηριστικά των όγκων, για την μεταβολική τους δραστηριότητα, και την ύπαρξη ή όχι τοπικών ή απομακρυσμένων μεταστάσεων.

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του στόματος απαιτεί χειρουργική θεραπεία, με τις σχετικές επεμβάσεις να γίνονται από ΓναθοΠροσωπικό Χειρούργο. Γενικά, η θεραπεία του στοματικού καρκίνου ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε περίπτωσης και την κατάσταση της γενικής υγείας του ασθενούς μπορεί να περιλαμβάνει :

• Χειρουργική εκτομή της βλάβης με ή χωρίς λεμφαδενικό καθαρισμό
• Ακτινοθεραπεία
• Χημειοθεραπεία ή και
• συνδυασμό των παραπάνω θεραπευτικών μεθόδων.
• Επανορθωτική πλαστική χειρουργική
• Πρόγραμμα φυσικής αποκατάστασης

Αν ο καρκίνος είναι σε πρώιμα στάδια και έχει επηρεάσει μόνο επιφανειακά επιθηλιακά κύτταρα, η εκτομή είναι σχετικά εύκολη χωρίς σημαντικές παρενέργειες για τη λειτουργία του στόματος.

Δυστυχώς όμως η χειρουργική θεραπεία του καρκίνου του στόματος αρκετές φορές απαιτεί εκτεταμένες επεμβάσεις εκτομής και μαλακών ιστών αλλά και οστών όπως της γνάθου που επηρεάζουν σημαντικά τις διαδικασίες της μάσησης, κατάποσης, ομιλίας και αναπνοής. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αποκατάσταση της δομής και λειτουργίας του στόματος γίνεται με μεταφορά μαλακών ιστών από άλλα μέρη του σώματος, αλλά και οστού με αρχικό στόχο την αποκατάσταση της γνάθου. Κατόπιν τοποθετούνται πάνω στο μόσχευμα οστεοενσωματούμενα εμφυτεύματα για να στηριχτούν σε επόμενη φάση προσθετικές εργασίες οι οποίες θα αποκαταστήσουν την λειτουργία της μάσησης καθώς και την εμφάνιση του ασθενούς.

Επίσης λόγω των εκτεταμένων βλαβών, οι ασθενείς χρειάζονται εξειδικευμένη υποστηρικτική θεραπεία για την κοινωνική τους επανένταξη, η οποία περιλαμβάνει λογοθεραπεία και ψυχολογική υποστήριξη. Αν δεν καταστεί δυνατόν να αποκατασταθεί η πλήρης λειτουργικότητα του στόματος χρειάζεται να γίνει τροποποίηση της δίαιτας του ασθενούς με την υποστήριξη διαιτολόγου.

Η δυνατότητα πρόληψης του καρκίνου του στόματος συνίσταται στην μείωση των επιβαρυντικών παραγόντων που είναι γνωστό ότι συνδέονται με την εκδήλωση της πάθησης:

• Σταματείστε το κάπνισμα
• Μην πίνετε πολλά οινοπνευματώδη
• Αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο
• Τρώτε άφθονα φρούτα και λαχανικά που περιέχουν αντι-οξειδωτικά
• Αποφεύγετε ερεθισμούς του βλεννογόνου του στόματος

Η έγκαιρη διάγνωση βελτιώνει σημαντικά τις πιθανότητες επιβίωσης. Για αυτό:

• Μάθετε να κάνετε αυτο-εξέταση του στόματος μια φορά το μήνα
• Μην αμελείτε τις τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο κάθε 6 μήνες
• Επισκεφθείτε ΑΜΕΣΑ τον οδοντίατρο σας αν εντοπίσετε κάποιο ύποπτο σύμπτωμα.