Τί είναι ο Ομαλός Λειχήνας Στόματος;

Η εμφάνιση του ομαλού λειχήνα στόματος επηρεάζει ποσοστό 1-2% του πληθυσμού κυρίως μετά την ηλικία των 45 ετών, αν και μπορεί να εμφανιστεί και σε παιδιά, και είναι ελαφρά συχνότερη στις γυναίκες (1,4:1).

Ασθενείς με ομαλό λειχήνα στο δέρμα έχουν 50% πιθανότητα να εμφανίσουν την πάθηση και στο στόμα, αλλά ορισμένες φορές ο ομαλός λειχήνας του στόματος μπορεί να παρουσιαστεί και χωρίς να υπάρχει εκδήλωση της ασθένειας στο δέρμα.

Ο ομαλός λειχήνας στόματος δεν είναι μεταδοτικός. Παρότι ένας ασθενής μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα όχι μόνο στο στόμα αλλά και σε άλλα σημεία του σώματος, η πάθηση δεν δημιουργείται λόγω μετάδοσης από σημείο σε σημείο αλλά οφείλεται σε ενδογενή αίτια.

Η τυπική εμφάνιση του ομαλού λειχήνα είναι λευκές λείες περιοχές στην επιφάνεια των μαλακών ιστών στο εσωτερικό της στοματικής κοιλότητας και σπανιότερα ερυθρότητα και οίδημα ή ανοικτά έλκη. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο της στοματικής κοιλότητας. Συνήθως δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα, αλλά μερικές φορές μπορεί να εκδηλωθεί πόνος, αίσθηση καψίματος ή δυσφορίας.

Μορφές ομαλού λειχήνα

Υπάρχουν διάφορες κλινικές μορφές του ομαλού λειχήνα αλλά οι πιό κοινές και τα αντίστοιχα συμπτώματα τους είναι:

• Δικτυωτή μορφή, με λευκές περιοχές με υπερυψωμένες γραμμώσεις που διακλαδίζονται και μοιάζουν με δαντέλα ή ιστό αράχνης. Είναι η πιό τυπική μορφή του ομαλού λειχήνα στόματος και συνήθως εκδηλώνεται αμφοτερόπλευρα στον βλεννογόνο εσωτερικά των παρειών.
• Υπερτροφική μορφή, λευκές λείες πλάκες.
• Διαβρωτική μορφή, με έντονα κόκκινες, ερεθισμένες και οιδηματώδεις περιοχές ιστού λόγω της απώλειας της εξωτερικής στιβάδας (αποφλοίωσης) του βλεννογόνου.
• Ελκώδης μορφή, με παρουσία ανοικτών επώδυνων ελκών (πληγών), ποικίλου μεγέθους και σχήματος, στην περιφέρεια των οποίων παρατηρούνται συνήθως οι τυπικές λευκές γραμμές. Αποτελεί την πιό επώδυνη, αλλά ευτυχώς και σπανιότερη, μορφή της πάθησης.

Ο ομαλός λειχήνας εμφανίζεται με εξάρσεις και υφέσεις των εκδηλώσεών του, οι οποίες διαρκούν από μερικές ημέρες έως και μήνες.

Πού εμφανίζεται;

Οι αλλοιώσεις του ομαλού λειχήνα μπορεί να εμφανιστούν σε διάφορα σημεία του στόματος όπως:

• Τα πλευρικά τοιχώματα του στόματος (εσωτερική πλευρά των παρειών). Είναι η συνηθέστερη θέση εμφάνισης σε ποσοστό 80% των περιπτώσεων.
• Ούλα. Εκδήλωση διαβρωτικού ομαλού λοιχήνα στην περιοχή των ούλων συνδέεται με την λεγόμενη αποφλοιωτική ουλίτιδα, όπου εκδηλώνονται συμπτώματα ουλίτιδας χωρίς όμως να οφείλονται σε ελλιπή στοματική υγιεινή ή στην παρουσία μικροβιακής οδοντικής πλάκας.
• Γλώσσα, προκαλώντας αλλοίωση της γεύσης και ξηροστομία.
• Λαιμό και οισοφάγο, προκαλώντας δυσκολία στην κατάποση.
• Εσωτερική πλευρά των χειλέων, υπερώα και έδαφος του στόματος.

Άλλα σημεία εκτός του στόματος όπου μπορεί να εκδηλωθεί ομαλός λειχήνας είναι το δέρμα (ερυθρά σημεία με έντονο κνησμό στους καρπούς των χεριών, στις κνήμες των ποδιών ή και τον κορμό), τα γεννητικά όργανα, το τριχωτό της κεφαλής (προκαλώντας απώλεια μαλλιών) και τα νύχια (προκαλώντας λέπτυνση, σπάσιμο ή και απώλεια νυχιών).

Πονάει ο ομαλός λειχήνας;

Στην τυπική μορφή της πάθησης με τις λευκές γραμμές ή πλάκες δεν εμφανίζεται πόνος ή άλλη αιτία δυσφορίας. Πόνος ή ένα ενοχλητικό αίσθημα καψίματος εμφανίζεται μόνο σε περιπτώσεις της διαβρωτικής ή ελκώδους μορφής της πάθησης λόγω ερεθισμού του βλεννογόνου ιδίως μετά τη λήψη ορισμένων όξινων ή αλμυρών τροφών ή αλκοόλ. Σε ορισμένες περιπτώσεις ελκωτικής μορφής ο πόνος μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονος προκαλώντας δυσφαγία.

Πρόκειται για μιά χρόνια πάθηση που πιστεύεται ότι εκδηλώνεται όταν, λόγω άγνωστης ακόμη αιτιολογίας, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού μας 'επιτίθεται' στα κύτταρα του επιθηλιακού ιστού. Θεωρείται δηλαδή σαν ένα αυτοάνοσο νόσημα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ιδιοπαθούς αιτιολογίας, και εμφανίζεται χωρίς να υπάρχει προφανής αιτία. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις η εμφάνιση του ομαλού λειχήνα στο στόμα μπορεί να προκληθεί από:

• Αλλεργική αντίδραση σε φάρμακα, όπως κάποια μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και αντιυπερτασικά.
• Αλλεργιογόνα που μπορεί να υπάρχουν σε οδοντιατρικά υλικά ή σε οδοντόκρεμες (πχ. μέντα)
• Τραυματισμούς του βλεννογόνου
• Μόλυνση από ιούς, ιδιαίτερα στην περίπτωση της ηπατίτιδας C
• Ορισμένα εμβόλια γρίππης και ηπατίτιδας

Σαν επιβαρυντικοί παράγοντες θεωρούνται η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η κακή στοματική υγιεινή, το δάγκωμα των παρειών και των χειλιών, τεχνητές οδοντοστοιχίες με μειωμένη πρόσφυση και το στρες. Δεν έχει εντοπιστεί κάποια γενετική προδιάθεση (κληρονομικότητα) για την εμφάνιση του ομαλού λειχήνα.

Η διάγνωση γίνεται βάσει της χαρακτηριστικής κλινικής εικόνας του ομαλού λειχήνα στο στόμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ιατρός ή οδοντίατρος μπορεί να συστήσει να γίνει ιστολογική εξέταση (βιοψία) για να αποκλειστεί η περίπτωση καρκίνου του στόματος (να πρόκειται δηλαδή για προκαρκινική αλλοίωση). Επίσης μπορεί να προταθεί να γίνει τεστ αλλεργίας για να εντοπιστεί τυχόν αλλεργική αιτιολογία, καθώς και εξέταση αίματος για πιθανή μόλυνση από ηπατίτιδα C.

Ο ομαλός λειχήνας στόματος είναι ένα χρόνιο νόσημα που παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις χωρίς δυνατότητα μόνιμης θεραπείας. Βέβαια, σε περιστατικά που οφείλονται σε αλλεργική αντίδραση σε φάρμακα, οδοντιατρικά υλικά ή άλλες ουσίες, η αντικατάσταση ή αποφυγή τους μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση ή και μόνιμη θεραπεία. Επομένως αρχικά θα πρέπει να γίνει ένα τεστ αλλεργίας για να εντοπιστεί αν ευθύνεται κάποιο αλλεργιογόνο.

Σε περιπτώσεις τυπικού δικτυωτού λειχήνα στόματος, οι λευκές αλλοιώσεις πολύ σπάνια προκαλούν πόνο ή άλλη ενόχληση ώστε να χρειαστεί κάποια ιατρική αντιμετώπιση. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις ο σκοπός της θεραπευτικής προσέγγισης είναι η ανακούφιση από τον πόνο και την δυσφορία που προκαλούν οι επώδυνες μορφές της νόσου (διαβρωτική και ελκωτική).

Για περιπτώσεις που ο ομαλός λειχήνας προκαλεί έλκη και πόνο, η ανακούφιση των συμπτωμάτων μπορεί να γίνει αποτελεσματικά με:

• Κορτικοστεροειδή. Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να μειώσουν την φλεγμονή των ιστών που οφείλεται στον ομαλό λειχήνα. Επειδή όμως μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες, τα πιθανά προβλήματα θα πρέπει να συνυπολογιστούν πριν τη χορήγηση της σχετικής θεραπείας. Πιό συγκεκριμένα, τα τοπικά εφαρμοζόμενα κορτικοστεροειδή (κρέμες, αλοιφές ή στοματικά διαλύματα) μπορεί να οδηγήσουν σε εκδήλωση μυκητιασικής στοματίτιδας (μιας μυκητίασης που προκαλείται από τον μύκητα Candida albicans. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να χορηγηθούν επιπρόσθετα και αντιμυκητιασικά φάρμακα για την αντιμετώπιση της. Η μακροχρόνια συστημική χορήγηση τους μπορεί να προκαλέσει οστεοπόρωση, διαβήτη, υψηλή πίεση και άλλες παρενέργειες. Για αυτό θα πρέπει να χορηγούνται μικρές σχετικά δόσεις και για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
• Ρετινοειδή. Τα ρετινοειδή περιέχουν συνθετική βιταμίνη Α και εφαρμόζονται τοπικά ή λαμβάνονται από το στόμα για ανακούφιση των συμπτωμάτων (τα ρετινοειδή δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται από εγκύους).
• Στοματικά διαλύματα που περιέχουν κυκλοσπορίνη.
• Καταπολέμηση του στρες. Η μείωση του άγχους θεωρείται σηματικός παράγοντας για την μείωση και έλεγχο των περιστατικών ομαλού λειχήνα στόματος.
• Σχολαστική στοματική υγιεινή

Παρότι δεν έχει αποδειχθεί η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αλλοιώσεων, συστήνεται σε ασθενείς με ιστολογικά επιβεβαιωμένο ομαλό λειχήνα να υποβάλλονται σε εξέταση από στοματολόγο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.