Κροταφογναθικό Σύνδρομο (ΚΓΣ) •
Δυσλειτουργία Κροταφογναθικής Άρθρωσης

Η κροταφογναθική άρθρωση είναι η κινητή άρθρωση που συνδέει την κάτω γνάθο με το υπόλοιπο κρανίο στη περιοχή του κροταφικού οστού. Βρίσκεται ακριβώς μπροστά από κάθε αυτί εκατέρωθεν του προσώπου στο σημείο σύγκλεισης της άνω με την κάτω γνάθο.

Πρόκειται για μιά από τις πλέον πολύπλοκες διαρθρώσεις του ανθρώπινου σώματος, αποτελούμενη από το κροταφικό οστό, την κάτω γνάθο, τον διάρθριο δίσκο, και τους μασητικούς μύες που εξασφαλίζουν την ομαλή κίνηση της γνάθου και στις 3 διαστάσεις (πάνω-κάτω, εμπρός-πίσω, αριστερά-δεξιά) που είναι απαραίτητη για τις λειτουργίες της μάσησης και της ομιλίας.

Η κάτω γνάθος καταλήγει σε ένα στρογγυλεμένο άκρο (κόνδυλος) που προσαρμόζεται σε ένα κοίλωμα του κροταφικού οστού (κροταφική γλήνη) σε κάθε πλευρά του κρανίου. Ανάμεσα τους παρεμβάλλεται ο διάρθριος δίσκος, ο οποίος μπορεί να κινείται ελεύθερα μέσα στην άρθρωση ανάμεσα στα δύο μέρη της. Ο σκοπός του διάρθριου δίσκου είναι η απόσβεση των κραδασμών και η διευκόλυνση της ομαλής κίνησης της σιαγόνας όταν ανοίγουμε και κλείνουμε το στόμα μας.

Για να λειτουργεί και να κινείται σωστά η γνάθος πρέπει οι αρθρώσεις και των 2 πλευρών να είναι σε καλή κατάσταση. Δυστυχώς όμως, ακόμη και αν εμφανιστεί ένα αρχικό πρόβλημα μόνο στη μία πλευρά, η δυσλειτουργία της μίας άρθρωσης επιβαρύνει και την άλλη, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται συχνά διαταραχή στην λειτουργία της άρθρωσης και της άλλης πλευράς.

Οι περισσότερες διαταραχές της κροταφογναθικής διάρθρωσης σχετίζονται με μετατόπιση ή δομική βλάβη του διάρθριου δίσκου, φθορά ή κάταγμα του κονδύλου της γνάθου, με εκφυλιστικές αλλοιώσεις της άρθρωσης όπως οστεοαρθρίτιδα ή ρευματοειδή αρθρίτιδα, ενώ σε σχετικά λιγότερες περιπτώσεις το πρόβλημα εντοπίζεται στους μύες του προσώπου που ελέγχουν την κίνηση της γνάθου. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως συνυπάρχουν περισσότερα από ένα από αυτά τα προβλήματα.

Οι δυσλειτουργίες της κροταφογναθικής διάρθρωσης εμφανίζονται συνήθως όταν είτε η ίδια η άρθρωση είτε οι μύες που την ελέγχουν βρίσκονται κάτω από έντονη πίεση ή συνεχή φόρτιση. Τα αίτια της πάθησης μπορεί να σχετίζονται άμεσα με την φυσιολογία της άρθρωσης αλλά αρκετές φορές η πρωτογενής αιτιολογία είναι ψυχολογικής φύσεως.

Τα κύρια αίτια του κροταφογναθικού συνδρόμου είναι :

• Κακή σύγκλειση δοντιών. Όταν τα δόντια των δύο σιαγόνων έχουν πρόβλημα σύγκλεισης δηλαδή δεν είναι σωστά ευθυγραμμισμένα ώστε να πατάνε ομοιόμορφα όταν δαγκώνουμε, η πίεση της μάσησης κατανέμεται ανόμοια στις 2 πλευρές της σιαγόνας ασκώντας υπερβολική πίεση στην άρθρωση και τους μύες της μίας πλευράς του προσώπου. Παρόμοιο πρόβλημα μπορεί να παρουσιαστεί ακόμη και όταν δεν υπάρχει πρόβλημα σύγκλεισης δοντιών, αλλά συνηθίζουμε ή είμαστε αναγκασμένοι να μασάμε μόνο από τη μία πλευρά (πχ. γιατί λείπουν κάποια δόντια ή έχουμε μια άφθα στη μια πλευρά του στόματος). Οι προσθετικές αποκαταστάσεις (στεφάνες, γέφυρες) μπορεί επίσης να προκαλέσουν ανάλογο πρόβλημα αν φτιαχτούν ψηλότερες από το φυσικό δόντι.
• Βρουξισμός (σφίξιμο και τρίξιμο των δοντιών). Ο βρουξισμός, δηλαδή η συνήθεια να σφίγγουμε ή να τρίζουμε τα δόντια μας, είναι απο τις συνηθέστερες αιτίες δυσλειτουργιών της κροταφογναθικής άρθρωσης. Οι πιέσεις που ασκούνται στα δόντια, τη γνάθο και τις αρθρώσεις της, και στους μύες του προσώπου είναι πολύ ισχυρές και με παρατεταμένη διάρκεια προκαλώντας προβλήματα.
• Άγχος και ψυχολογική πίεση. Οι ψυχολογικοί παράγοντες όπως το χρόνιο άγχος είναι συχνά οι γενεσιουργές αιτίες του κροταφογναθικού συνδρόμου είτε μέσω της συνεχούς σύσπασης των μυών του προσώπου είτε μέσω της πρόκλησης βρουξισμού.
• Τραυματισμοί της γνάθου, της άρθρωσης ή των μυών μπορεί να εξελιχθούν σε δυσλειτουργία της ΚΓΔ. Ένα κτύπημα στο σαγόνι μπορεί να προκαλέσει μετακίνηση ή βλάβη στον διάρθριο δίσκο ή τον κόνδυλο της γνάθου, με αποτέλεσμα την αλλαγή της θέσης της γνάθου και του τρόπου κίνησης της. Η αλλαγή της θέσης της γνάθου αλλάζει και τον τρόπο επαφής των δοντιών οδηγώντας σε κακή σύγκλειση και περαιτέρω επιβάρυνση της κατροταφογναθικής διάρθρωσης.
• Επαγγελματικές συνήθειες όπως πχ. κάποιος που μιλάει πολύ ώρα στο τηλέφωνο στηρίζοντας το ανάμεσα στο κεφάλι και τον ώμο.
• Κακή στάση σώματος και κλίση της κεφαλής προς τα εμπρός κατά την πολύωρη εργασία σε υπολογιστή.
• Υπερβολικές κινήσεις, όπως το υπερβολικό άνοιγμα του στόματος πέραν του φυσιολογικού ορίου πχ. σε ένα χασμουρητό.
• Κακές συνήθειες, όπως να δαγκώνουμε συνεχώς τα νύχια μας, ένα μολύβι ή άλλα αντικείμενα.
• Το μάσημα τσίχλας για πολλές ώρες την ημέρα καταπονεί την άρθρωση και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα.
• Οστεοαρθρίτιδα ή ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Τα συχνότερα συμπτώματα σε περιπτώσεις δυσλειτουργίας της κροταφογναθικής διάρθρωσης είναι :

• Πόνος στην περιοχή της άρθρωσης ή στο πρόσωπο που συνήθως εκδηλώνεται κατά την μάσηση, ομιλία, και γενικά στο άνοιγμα του στόματος. Όμως, η ένταση του πόνου δεν είναι ενδεικτική του μεγέθους του προβλήματος, μία άρθρωση με αρχόμενη βλάβη μπορεί να πονά περισσότερο από ότι στη συνέχεια όταν η άρθρωση μπορεί να έχει σχεδόν καταστραφεί.
• Ήχοι στην άρθρωση (clicking) όταν ανοιγοκλείνουμε το στόμα (που μερικές φορές συνοδεύεται από πόνο αλλά όχι πάντα). Οι ήχοι αυτοί προκαλούνται κατά την αλλαγή της θέσης του δίσκου, ή και λόγω της άμεσης τριβής των δύο οστών όταν ο δίσκος έχει καταστραφεί ή έχει πλήρως μετακινηθει.
• Αδυναμία να ανοίξουμε αρκετά το στόμα. Συμβαίνει συχνά σε ασθενείς με ΚΓΣ το στόμα να ανοίγει ή κλείνει μόνο μέχρι ενός σημείου και να πρέπει να μετακινήσει ο ασθενής τη γνάθο προς τα πλάγια, εμπρός ή πίσω για να μπορέσει να ανοίξει ή κλείσει τελείως το στόμα.
• ‘Κλείδωμα’ του στόματος σε ανοικτή ή κλειστή θέση. Σε ακραίες περιπτώσεις το στόμα μπορεί να κλειδώσει εντελώς.
• Δυσκολία ελέγχου της κίνησης της σιαγόνας.
• Δυσκολία στη μάσηση. Τα δόντια δίνουν την αίσθηση ότι δεν βρίσκονται στη σωστή θέση και δεν ΄πατάνε’ σωστά μεταξύ τους.
• Πόνος στη σιαγόνα ή και τα δόντια μετά τον ύπνο.
• Πονοκέφαλοι, που γίνεται εντονότεροι με το ανοιγόκλειμα του στόματος είναι επίσης συνηθισμένο σύμπτωμα σε ασθενείς με κροταφογναθικό σύνδρομο.
• Πόνος ή βούισμα στο αυτί.

Λιγότερα συχνά συμπτώματα ΚΓΣ είναι επίσης :

• Ευαισθησία στο φώς, ζαλάδα
• Οίδημα στα πλάγια του προσώπου
• Πόνος στο λαιμό ή τους ώμους

Πολλά από τα συμπτώματα που προκαλεί το κροταφογναθικό σύνδρομο, είναι κοινά με αυτά άλλων παθήσεων δυσκολεύοντας τη διάγνωση. Παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν ανάλογα συμπτώματα και πρέπει να ληφθούν υπόψιν κατά την διαφορική διάγνωση είναι η νευραλγία τριδύμου, παθήσεις σιελογόνων, ημικρανίες, ωτίτιδα, ινομυαλγία κ.α.

Ο οδοντίατρος, ο γναθοχειρουργός ή ο ΩΡΛ θα προχωρήσει σε λήψη πλήρους ιατρικού και οδοντιατρικού ιστορικού και κλινική εξέταση των κροταφογναθικών αρθρώσεων και των κινήσεων της σιαγόνας. Μπορεί να χρειαστεί επίσης η λήψη πανοραμικής ακτινογραφίας ή και μαγνητική τομογραφία. Αναλόγως των ευρημάτων της διάγνωσης θα αποφασιστεί και η καταλληλότερη θεραπεία του κροταφογναθικού συνδρόμου.