Αποτριβή Δοντιών

Η αδαμαντίνη είναι το εξωτερικό στρώμα υλικού που περιβάλλει κάθε δόντι στην περιοχή της μύλης (δηλαδή του ορατού τμήματος του δοντιού). Στο σημείο που το δόντι εφάπτεται στα ούλα, η αδαμαντίνη προοδευτικά λεπταίνει σε πάχος παραχωρώντας την θέση της στην οστείνη, μιά επίσης σκληρή ουσία που καλύπτει το δόντι στην περιοχή της ρίζας. Το σημείο αυτό ακριβώς στο όριο των ούλων, είναι το πιό αδύναμο σημείο του δοντιού και είναι εκείνο όπου σημειώνονται τα περισσότερα προβλήματα λόγω αποτριβής.

Κάτω από την αδαμαντίνη και την οστείνη βρίσκεται η οδοντίνη που με τη σειρά της περιβάλλει τον πολφό, που είναι το μαλακό ζωντανό τμήμα του δοντιού. Η οδοντίνη δεν είναι τόσο σκληρή όσο η αδαμαντίνη, και είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε μηχανική ή χημική φθορά εάν χαθεί το προστατευτικό περίβλημα του σμάλτου.

Η αποτριβή δεν επηρεάζει μόνο τα δόντια αλλά και τα ούλα. Τα ούλα είναι ένας μαλακός και ευαίσθητος ιστός, και είναι εύκολο να υποστούν βλάβη λόγω μηχανικής τριβής ιδιαίτερα στο σημείο πρόσφυσης τους με τα δόντια όπου είναι αρκετά λεπτά.

Η αποτριβή οφείλεται μόνο σε μηχανικά αίτια και είναι διαφορετική από την διάβρωση των δοντιών όπου η καταστροφή της αδαμαντίνης προκαλείται από την επίδραση χημικών παραγόντων πχ. οξέων ή την τερηδόνα που οφείλεται σε μικροβιακή δράση. Η πιό συνήθης μορφή αποτριβής των δοντιών είναι αυτή που προκαλείται κατά το βούρτσισμα των δοντιών λόγω λάθους τρόπου βουρτσίσματος ή/και χρήσης σκληρής οδοντόβουρτσας.

Η αποτριβή των δοντιών μπορεί να οφείλεται σε φυσιολογικά ή σε παθολογικά αίτια. Φυσιολογική αποτριβή παρατηρείται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας λόγω της πολύχρονης τριβής μεταξύ των δοντιών κατά την διαδικασία της μάσησης. Τα σοβαρότερα προβλήματα παρουσιάζονται στις περιπτώσεις που τα αίτια χαρακτηρίζονται παθολογικά και συνδέονται κυρίως με κακές ή λανθασμένες συνήθειες:

• Λάθος τρόπος βουρτσίσματος. Είναι η συχνότερη αιτία αποτριβών που επηρεάζει τις εξωτερικές επιφάνειες του δοντιού συνήθως στο τμήμα κοντά στη γραμμή των ούλων, και μπορεί να προκαλείται από:
  • Λανθασμένη τεχνική βουρτσίσματος. Πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν πως να βουρτσίζουν τα δόντια τους και κάνουν μεγάλου εύρους οριζόντιες κινήσεις που προκαλούν αποτριβές.
  • Υπερβολική δύναμη βουρτσίσματος. Η απομάκρυνση της πλάκας μπορεί να γίνει αποτελεσματικά με απαλές αλλά σωστές κινήσεις. Πολλοί ασθενείς νομίζουν εσφαλμένα ότι ασκώντας μεγαλύτερη πίεση θα καθαρίσουν καλύτερα τα δόντια τους με αποτέλεσμα να τους προκαλούν σημαντικές βλάβες.
  • Σκληρή οδοντόβουρτσα. Οι οδοντίατροι συνιστούν τη χρήση μαλακής έως μέτριας οδοντόβουρτσας. Η σκληρή οδοντόβουρτσα χρειάζεται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις (πχ. υπερπλασία ούλων) και σε καμμία περίπτωση δεν βοηθά στον καλύτερο καθαρισμό των δοντιών ενώ αντίθετα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αποτριβών, ιδίως αν συνδυάζεται με λάθος τρόπο βουρτσίσματος και υπερβολική πίεση.
• Χρήση οδοντογλυφίδων. Η συχνή και απρόσεκτη χρήση οδοντογλυφίδων μπορεί να προκαλέσει αποτριβές στα σημεία ανάμεσα στα δόντια.
• Βρουξισμός. Το τρίξιμο των δοντιών (βρουξισμός) προκαλεί μια χαρακτηριστική μορφή αποτριβών που επηρεάζει την μασητική επιφάνεια των δοντιών.
• Κινητές μερικές οδοντοστοιχίες ή ορθοδοντικά μηχανήματα. Τα σημεία των παράπλευρων δοντιών όπου στερεώνονται τα άγκιστρα των κινητών μερικών οδοντοστοιχιών υφίστανται συνεχή καταπόνηση που προκαλεί αποτριβή της αδαμαντίνης.

Οδοντική ευαισθησία

Το πλέον τυπικό σύμπτωμα σε περιπτώσεις αποτριβής των δοντιών, και συνήθως το πρώτο που παρέχει ένδειξη για την ύπαρξη προβλήματος, είναι η εμφάνιση υπερευαισθησίας στο ζεστό και το κρύο. Η ευαισθησία εκδηλώνεται μέ ένα ξαφνικό έντονο πόνο στο δόντι όταν τρώμε ή πίνουμε κάτι πολύ ζεστό ή κρύο, ή με την επαφή της οδοντόβουρτσας στο σημείο της βλάβης κατά το βούρτσισμα.

Η ευαισθησία προκαλείται από την έκθεση της πορώδους οδοντίνης στα εξωτερικά ερεθίσματα λόγω της τοπικής απώλειας του προστατευτικού περιβλήματος του σμάλτου. Εφόσον δεν υπάρχει ακόμη εκτεταμένη απώλεια οδοντικής ουσίας το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με χρήση ειδικών απευσθητοποιητικών οδοντοκρεμών ή με τοπική φθορίωση από τον οδοντίατρο.

Για τον ακριβή μηχανισμό και τρόπους αντιμετώπισης διαβάστε το άρθρο για την οδοντική ευαισθησία.

Υποχώρηση των ούλων (υφίζηση)

Όταν τα ούλα τραυματίζονται καθημερινά από το βίαιο βούρτσισμα, αρχίζουν να συρρικνώνονται και να υποχωρούν. Λόγω της υφίζησης των ούλων τα δόντια πλέον φαίνονται μεγαλύτερα καθώς αποκαλύπτεται τμήμα της ρίζας τους. Η διαδικασία είναι πολύ αργή και προοδευτική, για αυτό η αλλαγή δύσκολα γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή. Η περιοχή της ρίζας του δοντιού δεν καλύπτεται από αδαμαντίνη αλλά από μιά άλλη ουσία την οστείνη που είναι επίσης σκληρή, όχι όμως τόσο όσο η αδαμαντίνη. Επομένως η ρίζα του δοντιού είναι περισσότερο ευάλωτη σε αποτριβές εξαιτίας του βουρτσίσματος και η καταστροφή του δοντιού επιταχύνεται.

Εγκοπές στο δόντι

Καθώς προχωρά η αποτριβή, οι αρχικές επιφανειακές ‘χαρακιές’ εξελίσσονται σε βαθύτερες εγκοπές στο δόντι. Η άμεση αποκατάσταση του δοντιού είναι απαραίτητη για να προληφθεί ο τερηδοντισμός και η περαιτέρω καταστροφή του δοντιού.

Δυσχρωμία

Η αποτριβή δημιουργεί αντιαισθητική εμφάνιση των δοντιών όχι μόνο λόγω των εγκοπών που προκαλεί αλλά και λόγω της αλλαγής του χρώματος τους. Στα πρώτα στάδια οι περιοχές όπου έχει υποστεί βλάβη η αδαμαντίνη εμφανίζονται σαν λευκότερα και πιό αδιαφανή σημεία. Όσο βαθαίνει η βλάβη, το χρώμα του δοντιού στο σημείο αυτό γίνεται πιο κιτρινωπό (μέχρι και καφέ) καθώς αποκαλύπτεται η πιό σκουρόχρωμη οδοντίνη.

Τερηδόνα

Εφόσον δημιουργηθεί μια κοιλότητα στο δόντι στην περιοχή της αποτριβής, τροφές και μικρόβια θα αρχίσουν να παγιδεύονται σε αυτό το σημείο, προκαλώντας κάποια στιγμή τερηδόνα. Η προσβολή από την τερηδόνα είναι ευκολότερη και η εξέλιξη της γρηγορότερη γιατί το μεγαλύτερο τμήμα του στρώματος της αδαμαντίνης είναι ήδη κατεστραμένο από την αποτριβή. Το δόντι πρέπει οπωσδήποτε να σφραγισθεί για να σταματήσει η καταστροφή του. Αν η τερηδόνα έχει προλάβει να διαπεράσει και την οδοντίνη και να προσβάλλει τον πολφό πιθανόν θα χρειασθεί να γίνει απονεύρωση του δοντιού πριν την αποκατάσταση του.

Απώλεια του Δοντιού

Αφού η βλάβη φθάσει στην πιό μαλακή οδοντίνη, η απώλεια οδοντικής ουσίας επιταχύνεται. Στην βάση της μύλης εμφανίζονται βαθιά κοψίματα σχήματος > και το δόντι παρουσιάζει εικόνα παρόμοια με αυτή ενός δένδρου που το κόβει ο ξυλοκόπος. Το δόντι αποδυναμώνεται και είναι πολύ πιθανόν να σπάσει στο σημείο της φθοράς σε ένα δυνατό δάγκωμα. Πολλές φορές η βλάβη είναι τόσο σοβαρή που δεν είναι δυνατή η αποκατάσταση και πρέπει να γίνει εξαγωγή του δοντιού.

Απώλεια του δοντιού μπορεί να προκύψει και αν προκληθεί σημαντική βλάβη στα ούλα. Η συνεχής αποτριβή οδηγεί σε συνεχή υποχώρηση των ούλων, με αποτέλεσμα το δόντι όχι μόνο να εκτίθεται περισσότερο σε κίνδυνο αποτριβής λόγω της αποκάλυψης της ρίζας, αλλά παράλληλα να χάνει και την στήριξη του, να αρχίσει να κουνιέται και πιθανόν κάποια στιγμή να πέσει μόνο του ή να πρέπει να εξαχθεί.

Η θεραπεία των προβλημάτων αποτριβής των δοντιών συνίσταται στην αντιμετώπιση της ευαισθησίας, την αποκατάσταση των βλαβών που έχουν προκληθεί, αλλά κυρίως στην πρόληψη της επανεμφάνισης του προβλήματος στο μέλλον. Ανάλογα με το μέγεθος της βλάβης, οι τρόποι αντιμετώπισης των αποτριβών των δοντιών περιλαμβάνουν:

• Χρήση οδοντοκρεμών κατά της ευαισθησίας
• Φθορίωση
• Εμφράξεις, όψεις ρητίνης ή πορσελάνης.
• Απονεύρωση και έμφραξη ή θήκη δοντιού
• Ουλοπλαστική (για θεραπεία της υφίζησης ούλων)
• Οδοντικό εμφύτευμα (σε περίπτωση απώλειας του δοντιού)

Το κρισιμότερο σημείο της θεραπείας όμως είναι η προσπάθεια εκπαίδευσης και αλλαγής των συνηθειών του ασθενούς για να μην ξαναδημιουργήσει νέες αποτριβές στο μέλλον. Είναι πολύ δυσάρεστο να ταλαιπωρηθεί κάποιος και να πληρώσει αρκετά χρήματα για την αποκατάσταση των δοντιών, και να συνεχίσει να βουρτσίζει με λάθος τρόπο με αποτέλεσμα να βρεθεί ξανά στην ίδια κατάσταση μετά από μερικούς μόνον μήνες. Οι βασικές συμβουλές είναι η χρήση μαλακής οδοντόβουρτσας και η εκμάθηση του σωστού τρόπου βουρτσίσματος. Εκείνο που έχει σημασία για την αποτελεσματική απομάκρυνση της οδοντικής πλάκας είναι η σωστή τεχνική βουρτσίσματος, και δεν χρειάζεται να βάζουμε υπερβολική δύναμη.

Αν δυσκολεύεστε να ελέγξετε τις κινήσεις ή τη δύναμη του βουρτσίσματος, δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε μια ποιοτική ηλεκτρική οδοντόβουρτσα της οποίας οι κινήσεις είναι καλύτερα ελεγχόμενες. Μάλιστα, ορισμένες επαναφορτιζόμενες ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες έχουν ειδικό δείκτη ανίχνευσης της πίεσης που σας προειδοποιεί ή και απενεργοποιεί την οδοντόβουρτσα όταν ασκείται υπερβολική πίεση στα δόντια κατά το βούρτσισμα.