Διάβρωση Δοντιών  •  Τι είναι η Οδοντική Διάβρωση ;

Η αδαμαντίνη ή σμάλτο είναι η σκληρή ουσία που περιβάλλει και προστατεύει το δόντι, και αποτελείται κατά 96% από ανόργανα υλικά κυρίως μεταλλικά άλατα ασβεστίου. Παρότι είναι ο σκληρότερος ιστός του ανθρώπινου σώματος, η αδαμαντίνη είναι πολύ ευάλωτη στην επίδραση των οξέων. Η παρατεταμένη έκθεση του σμάλτου σε όξινο περιβάλλον προκαλεί την αποδόμηση και καταστροφή του λόγω της απώλειας ασβεστίου.

Όταν ένα δόντι βρίσκεται εκτεθειμένο στην επίδραση οξέων, σημειώνεται απώλεια μεταλλικών στοιχείων (κυρίως ασβεστίου) από την αδαμαντίνη (απασβεστίωση ή απομετάλλωση). Το σάλιο σταδιακά εξουδετερώνει τα οξέα και επαναφέρει την οξύτητα (pH) του στόματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Τότε αρχίζει μια αντίστροφη διαδικασία επαναπρόσληψης των διαλυμένων στο σάλιο μεταλλικών αλάτων από το δόντι, επιδιορθώνοντας το σμάλτο. Μέσα στο στόμα μας επαναλαμβάνεται συνεχώς αυτός ο κύκλος, που εφόσον διατηρείται σε ισορροπία το δόντι παραμένει υγιές.

Αν οι περιβαλλοντικές συνθήκες μεταβληθούν έτσι ώστε να υπερισχύσει η φάση της απασβεστίωσης, η απώλεια ασβεστίου γίνεται μόνιμη προκαλώντας αποδόμηση της αδαμαντίνης. Οι κύριοι παράγοντες που ενισχύουν την διάβρωση των δοντιών είναι η ένταση και συχνότητα της έκθεσης σε όξινο περιβάλλον που δεν αφήνει αρκετό χρόνο στο σμάλτο για να επανασβεστιωθεί.

Η διάβρωση των δοντιών είναι αποτέλεσμα της χημικής δράσης των οξέων πάνω στην επιφάνεια των δοντιών. Τα οξέα αυτά που μπορεί να προέρχονται είτε από εξωτερικές είτε από ενδογενείς πηγές καταστρέφουν σταδιακά την αδαμαντίνη.

Εξωγενείς αιτίες διάβρωσης των δοντιών

H συχνή και παρατεταμένη κατανάλωση όξινων τροφών και ποτών είναι η συνηθέστερη αιτία οδοντικής διάβρωσης. Αν και τα φρέσκα φρούτα και οι χυμοί φρούτων θεωρούνται γενικά σαν υγιεινές τροφές, η υπερκατανάλωση τους μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβής για τα δόντια λόγω της αυξημένης οξύτητας (χαμηλό pH) που έχουν πολλά από αυτά. Επίσης τα περισσότερα από τα ανθρακούχα ή ενεργειακά ποτά και τα αναψυκτικά είναι πολύ όξινα. Τα κυριότερα οξέα που περιέχονται σε τροφές και ποτά είναι το κιτρικό οξύ, ασκορβικό οξύ, και ανθρακικό οξύ.

Η διαβρωτική δράση των όξινων ποτών δεν εξαρτάται μόνο από την σχετική οξύτητα τους αλλά και από την συχνότητα και τον τρόπο κατανάλωσης τους. Είναι τελείως διαφορετική η επίδραση στα δόντια αν πιούμε σχετικά γρήγορα ένα όξινο ποτό χρησιμοποιώντας καλαμάκι, από το να το πίνουμε αργά με μικρές γουλιές τις οποίες μάλιστα κρατάμε για λίγο στο στόμα μας.

Μερικά φάρμακα είναι επίσης αρκετά όξινα και διαβρωτικά προκαλώντας ζημιά στα δόντια αν παραμείνουν αρκετά στο στόμα πριν την κατάποση.

Το χλώριο στις πισίνες μπορεί μακροχρόνια να προκαλέσει βλάβη στα δόντια των τακτικών κολυμβητών.

Ενδογενείς αιτίες διάβρωσης των δοντιών

Η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τα δόντια γιατί φέρνει σε επαφή τα δόντια με τα υγρά του στομάχου που είναι πάρα πολύ όξινα και προκαλούν ταχύτατα διάβρωση.

Διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία και η βουλιμία που χαρακτηρίζονται από συχνούς εμέτους συνδέονται συχνά με συμπτώματα διάβρωσης δοντιών λόγω της επίδρασης των υγρών του στομάχου στο σμάλτο. Εκτός των εμέτων, τα άτομα με βουλιμία καταναλώνουν συνήθως μεγαλύτερες του φυσιολογικού ποσότητες φρέσκων φρούτων και αναψυκτικών που είναι επίσης όξινα επιδεινώνοντας το πρόβλημα.

Η ξηροστομία λόγω μειωμένης παραγωγής σάλιου μειώνει την ικανότητα φυσικής ρύθμισης της οξύτητας του στόματος αυξάνοντας τον κίνδυνο εκδήλωσης οδοντικής διάβρωσης.

Σε αντίθεση με τις περιπτώσεις αποτριβής όπου η βλάβη είναι εντοπισμένη μόνο σε ορισμένα σημεία, η διάβρωση προκαλεί βλάβες σε όλες τις επιφάνειες του δοντιού. Η μείωση του πάχους του στρώματος της αδαμαντίνης ή και η πλήρης εξαφάνιση της είναι το κύριο χαρακτηριστικό της οδοντικής διάβρωσης και αποτελεί ουσιαστικά την αιτία των συμπτωμάτων που περιγράφονται στη συνέχεια.

Αρχικά συμπτώματα οδοντικής διάβρωσης

• Αλλαγή χρώματος των δοντιών. Η μείωση του πάχους της αδαμαντίνης που δίνει στα δόντια το λευκό τους χρώμα, αποκαλύπτει την οδοντίνη που έχει ένα πιό υποκίτρινο χρώμα. Όσο μεγαλύτερη είναι η απώλεια αδαμαντίνης τόσο πιο κιτρινωπό γίνεται το δόντι.
• Οδοντική Ευαισθησία. Η διάβρωση του σμάλτου λόγω της έκθεσης της οδοντίνης σχεδόν πάντα προκαλεί υπερευαισθησία των δοντιών, που γίνονται ευαίσθητα και πονάνε όταν έλθουν σε επαφή με κρύο, ζεστό, γλυκό ή ξινό, ή κατά το βούρτσισμα.
• Αλλαγή σχήματος/μεγέθους δοντιών. Τα δόντια λόγω της φθοράς του σμάλτου δείχνουν πιό στρογγυλεμένα ή και μικρότερα αν έχει αποδομηθεί μεγάλη ποσότητα οδοντικής ουσίας.
• Διαφάνεια. Η φθορά προκαλεί μείωση του πάχους των δοντιών σε τέτοιο βαθμό που μπορεί τα εμπρός δόντια που ήδη εχουν μικρό πάχος να δείχνουν αυξημένη διαφάνεια.

Συμπτώματα προχωρημένης οδοντικής διάβρωσης

• Έντονη Ευαισθησία. Η οδοντική ευαισθησία γίνεται σχεδόν ανυπόφορη με τα δόντια να πονάνε κατά την μάσηση ή ομιλία, ή με την αναπνοή σχετικά κρύου αέρα.
• Ράγισμα / Σπάσιμο. Η διάβρωση αποδυναμώνει το δόντι, και ιδίως τις γωνίες του δοντιού όπου μπορεί να εκδηλωθεί ράγισμα ή και σπάσιμο.
• Τερηδόνα. Όπως είναι φυσικό, ένα δόντι αποδυναμωμένο από διάβρωση είναι πολύ πιό πιθανόν να προσβληθεί από τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας και να καταστραφεί από τερηδόνα.
• Έκθεση του πολφού. Σε νεογιλά δόντια που έχουν ένα πολύ λεπτό στρώμα οδοντίνης αλλά και σε μόνιμα δόντια με σοβαρή διάβρωση, η καταστροφή του σμάλτου μπορεί να οδηγήσει σε αποκάλυψη του πολφού με επώδυνα αποτελέσματα.

Άν το πρόβλημα δεν εντοπιστεί έγκαιρα η διάβρωση μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένη βλάβη στα δόντια που απαιτεί δαπανηρές θεραπείες για την αποκατάσταση της δομής τους. Το σχέδιο θεραπείας περιλαμβάνει τον εντοπισμό των αιτίων της διάβρωσης, την ανακούφιση των συμπτωμάτων και την αποκατάσταση των βλαβών, και τέλος την λήψη προληπτικών μέτρων για να μην επανεμφανισθεί το πρόβλημα.

• Φθορίωση. Αν υπάρχει μόνο μικρή απώλεια ασβεστίου, η τοπική εφαρμογή φθορίου μπορεί να ενισχύσει την αδαμαντίνη βοηθώντας την φυσική διαδικασία επανασβεστίωσης και παράλληλα να ανακουφίσει τυχόν συμπτώματα ευαισθησίας.
• Οδοντόκρεμες για ευαισθησία. Η χρήση ειδικών οδοντοκρεμών κατά της ευαισθησίας συνιστάται για την ανακούφιση από τον πόνο που προκαλούν ζεστά ή κρύα ερεθίσματα.
• Αποκατάσταση δοντιού. Η μέθοδος αποκατάστασης των δοντιών που έχουν υποστεί βλάβες λόγω διάβρωσης από οξέα εξαρτάται από την έκταση των βλαβών. Σε ελαφρές περιπτώσεις μπορεί να αρκεί ένα σφράγισμα ή η τοποθέτηση όψεων ρητίνης για την πλήρη λειτουργική και αισθητική αποκατάσταση του δοντιού. Σε σοβαρότερες όμως περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί η απονεύρωση του δοντιού, και ίσως τοποθέτηση θήκης αν υπάρχει μεγάλη απώλεια οδοντικής ουσίας.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, είναι απαραίτητο να ληφθούν προληπτικά μέτρα ώστε να αποφευχθεί η επανεμφάνιση του ίδιου προβλήματος στο μέλλον. Αυτό μπορεί να απαιτεί την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ασθενούς ή την θεραπεία άλλων παθήσεων που προκαλούν την διάβρωση των δοντιών (πχ. γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, νευρική ανορεξία, βουλιμία).

Στις περισσότερες περιπτώσεις η οδοντική διάβρωση μπορεί να προληφθεί με επιτυχία, ή τουλάχιστον μπορεί να μειωθούν οι επιπτώσεις της:

• Μειώστε την κατανάλωση όξινων τροφών ή ποτών, τόσο σε ποσότητα όσο και σε συχνότητα. Μην καταναλώνετε πολλά φρούτα ή αναψυκτικά μεταξύ των γευμάτων αλλά κατά τη διάρκεια τους. Μειώστε τα ανθρακούχα ποτά.
• Πίνετε τα αναψυκτικά χρησιμοποιώντας καλαμάκι ώστε να μειωθεί η επαφή των όξινων συστατικών με τις επιφάνειες των δοντιών. Καταπίνετε γρήγορα ώστε να μην παραμένουν πολύ ώρα στο στόμα σας.
• Μετά την λήψη μιας όξινης τροφής ή ποτού ΜΗΝ βουρτσίσετε αμέσως γιατί καθώς η αδαμαντίνη είναι αποδυναμωμένη μπορεί να προκληθεί ακόμη μεγαλύτερη βλάβη. Παράλληλα, με το βούρτσισμα θα απομακρυνθούν και θα χαθούν τα μεταλλικά άλατα του σμάλτου που προσωρινά έχουν διαλυθεί στο σάλιο πριν αυτά επαναπορροφηθούν από το δόντι. Προτιμείστε να ξεπλύνετε το στόμα με νερό και να βουρτσίσετε τα δόντια μόνον μετά απο 30-60 λεπτά.
• Μασάτε τσίχλες χωρίς ζάχαρη που αυξάνουν την παραγωγή σάλιου που εξουδετερώνει τα οξέα.
• Χρησιμοποιείτε πάντα φθοριούχο οδοντόκρεμα και μαλακή οδοντόβουρτσα.
• Η φθορίωση από τον οδοντίατρο στο ιατρείο με τη χρήση φθοριούχου ζελέ ή βερνικιού βοηθά στην ενδυνάμωση και προστασία του σμάλτου.
• Επισκεφθείτε τον ιατρό σας αν για οποιοδήποτε λόγο έχετε συχνά εμέτους ή εμφανίζετε συμπτώματα γαστρο-οισοφαγικής παλινδρόμησης.
• Οι τακτικές οδοντιατρικές επισκέψεις για προληπτικό έλεγχο μπορεί να βοηθήσουν στον έγκαιρο εντοπισμό προβλημάτων διάβρωσης των δοντιών και επιτυχούς αντιμετώπισης της πριν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην αδαμαντίνη.