Τι είναι το σύνδρομο ραγισμένου δοντιού;

Μια ρωγμή στη μασητική επιφάνεια του δοντιού έχει την τάση να ανοίγει κάτω απο την πίεση της μάσησης, και να κλείνει μόλις σταματήσει η εφαρμογή της πίεσης. Το αντίθετο συμβαίνει για οριζόντιες ρωγμές στο πλάι του δοντιού. Εάν η ρωγμή φθάνει στο θάλαμο του πολφού, η κίνηση του ραγισμένου τμήματος προκαλεί ένα οξύ στιγμιαίο πόνο κυρίως κατά τη στιγμή εκτόνωσης της πίεσης. Επίσης οι συνεχείς κινήσεις προκαλούν ερεθισμό του πολφού που μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη και στην εκδήλωση πολφίτιδας. Το δόντι μπορεί να αρχίσει να πονάει ακόμη και χωρίς οποιοδήποτε εξωτερικό ερέθισμα. Ακόμη και αν η ρωγμή δεν είναι πολύ βαθιά και δεν έχει φθάσει στον πολφό αλλά εκτείνεται μόνο μέχρι την οδοντίνη, η μικροσκοπική κίνηση του ραγισμένου τμήματος κατά τη μάσηση προκαλεί κίνηση του υγρού στους μικροσωληνίσκους της οδοντίνης οδηγώντας σε μια έντονη ευαισθησία του δοντιού.

Το σύνδρομο ραγισμένου δοντιού προκαλείται από μια ρωγμή στο δόντι. Τα κατάγματα δοντιών γίνονται πιο συνηθισμένα καθώς πλέον διατηρούμε τα φυσικά μας δόντια για πολύ περισσότερα χρόνια απο ότι σε παλαιότερες γενεές. Εκτός από το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που χρησιμοποιούνται τα δόντια, ο αριθμός των οδοντιατρικών επεμβάσεων που εκτελούνται σε κάθε δόντι αυξάνεται καθιστώντας τα πιο ευπαθή στις ρωγμές. Τα συμπτώματα του συνδρόμου ραγισμένου δοντιού μπορεί να προκληθούν από ρωγμές ή κατάγματα που οφείλονται σε διάφορους λόγους:

• Φυσική φθορά. Με τα χρόνια, η επαναλαμβανόμενη καθημερινή χρήση των δοντιών για το δάγκωμα και μάσηση μπορεί να προκαλέσει μικρορωγμές στα δόντια.
• Σκληρές τροφές. Η μάσηση πολύ σκληρών τροφών όπως ξηροί καρποί ή σκληρές καραμέλες μπορεί να οδηγήσει σε σπάσιμο του δοντιού.
• Βρουξισμός. Το σφίξιμο ή τρίξιμο των δοντιών είναι μία από τις σημαντικότερες αιτίες του συνδρόμου ραγισμένου δοντιού λόγω της υπερβολικής πίεσης που ασκείται στα δόντια.
• Κακές συνήθειες. Συνήθειες όπως το δάγκωμα μολυβιών ή άλλων σκληρών αντικειμένων προκαλούν συχνά ρωγμές των δοντιών.
• Τραυματισμοί του στόματος. Πτώσεις ή ατυχήματα είναι συνήθης αιτία τραυματισμού των δοντιών.
• Τερηδόνα. Η τερηδόνα αποδυναμώνει το δόντι, που αν δεν σφραγιστεί έγκαιρα μπορεί να ραγίσει ή σπάσει.
• Μεγάλα παλιά σφραγίσματα. Τα δόντια με μεγάλα σφραγίσματα δεν έχουν μεγάλη αντοχή και είναι πιο επιρρεπή σε κατάγματα.
• Επιπλοκές ενδοδοντικής θεραπείας. Μερικές φορές η πίεση που ασκείται σε ένα δόντι κατά τη διάρκεια της ενδοδοντικής θεραπείας (απονεύρωσης) μπορεί να προκαλέσει ράγισμα ή κάταγμα στη ρίζα. Επίσης μετά απο μια απονεύρωση τα δόντια γίνονται πιο εύθραυστα και είναι πιο επιρρεπή σε δομικές βλάβες.
• Οδοντιατρικά ‘ατυχήματα’. Σε μερικές περιπτώσεις κατά τη διενέργεια μιας επέμβασης, πχ. μιας εξαγωγής που απαιτεί την εφαρμογή ισχυρών δυμάμεων, ο οδοντίατρος μπορεί να τραυματίσει κατά λάθος με κάποιο εργαλείο ένα απο τα παρακείμενα δόντια.

Ο ασθενής συνήθως βιώνει οξύ πόνο κατά το δάγκωμα σε μια συγκεκριμένη περιοχή στο στόμα του, αλλά συχνά δεν μπορεί να εντοπίσει ποιό συγκεκριμένο δόντι πονάει. Μικρές ρωγμές των δοντιών μπορεί να είναι ασυμπτωματικές, οπότε μπορεί να υπάρχουν για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν εμφανίσουν συμπτώματα και γίνουν αντιληπτές. Τα συμπτώματα του συνδρόμου ραγισμένου δοντιού περιλαμβάνουν:

• Ευαισθησία των δοντιών κυρίως σε κρύα ερεθίσματα, και σε απότομες αλλαγές στην θερμοκρασία του στόματος.
• Πόνο στο δόντι κατά το δάγκωμα ή το μάσημα. Ο πόνος δεν είναι σταθερός, όπως στην περίπτωση της τερηδόνας ή του οδοντικού αποστήματος. Το δόντι μπορεί να πονάει μόνο όταν τρώμε ορισμένες σκληρές τροφές ή όταν μασάμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Ένα χαρακτηριστικό σημάδι ότι πάσχουμε απο σύνδρομο ραγισμένου δοντιού είναι αν ο πόνος δεν εμφανίζεται τη στιγμή που δαγκώνουμε, αλλά μετά την απελευθέρωση της πίεσης του δαγκώματος.
• Εάν η ρωγμή είναι εκτεταμένη, μπορεί να υπάρχει αυξημένη κινητικότητα του σπασμένου τμήματος του δοντιού.

Η διάγνωση ενός ραγίσματος σε ένα δόντι είναι συχνά δύσκολη, επειδή η ρωγμή μπορεί να μην είναι ορατή. Αυτό είναι ουσιαστικά και το κύριο χαρακτηριστικό του συνδρόμου ραγισμένου δοντιού. Δηλαδή, εκδήλωση έντονου πόνου χωρίς ο οδοντίατρος να μπορεί να εντοπίσει κάποιο εμφανές πρόβλημα με το δόντι, είτε με κλινική εξέταση του στόματος, και μερικές φορές ούτε με ακτινογραφία.

Η λήψη λεπτομερούς οδοντιατρικού ιστορικού εστιάζοντας ιδιαίτερα σε περιστατικά τραυματισμών, σε συνήθειες του ασθενούς (πχ. βρουξισμός), διατροφικές ιδιαιτερότητες, διορθώσεις σύγκλεισης, πρόσφατες οδοντιατρικές εργασίες, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη διάγνωση του συνδρόμου ραγισμένου δοντιού.

Ο οδοντίατρος θα πρέπει να προσδιορίσει αρχικά ποιό δόντι έχει το πρόβλημα. Αυτό γίνεται με επανειλημμένες δοκιμές δήξης χρησιμοποιώντας ένα όργανο που στηρίζεται σε ένα δόντι κάθε φορά. Αφού εντοπιστεί το δόντι η δοκιμή εκτελείται σε καθένα από τα φύματα των δοντιών, προκειμένου να έχουμε τον ακριβή εντοπισμό του προβλήματος.

Για να προχωρήσει στη διάγνωση ενός περιστατικού ραγισμένου δοντιού ο οδοντίατρος πρέπει να επιβεβαιώσει πρώτα ότι δεν υπάρχει περιακρορριζική παθολογία στην ακτινογραφία (δηλ. οδοντικό απόστημα), ούτε τερηδόνα ή περιοδοντική παθολογία που θα μπορούσαν να είναι αιτίες του προβλήματος. Οι ακτινογραφίες βοηθούν σε ορισμένες περιπτώσεις σχετικά μεγάλων ρωγμών που φαίνονται σαν σκιές, αλλά σπάνια αποκαλύπτουν τις μικρές ρωγμές που συνήθως προκαλούν το σύνδρομο ραγισμένου δοντιού.

Η θεραπεία που θα επιλέξει ο οδοντίατρος για ένα ραγισμένο δόντι εξαρτάται από τον τύπο, την θέση, και τη σοβαρότητα της ρωγμής. Μια ρωγμή σε ένα δόντι ποτέ δεν επουλώνεται φυσικά, όπως συμβαίνει με ένα ραγισμένο ή σπασμένο οστό που μπορεί να αποκατασταθεί πλήρως. Ως εκ τούτου, η θεραπεία για ένα ραγισμένο δόντι επικεντρώνεται στην ενίσχυση της δομικής αντοχής του και την πρόληψη της επέκτασης της ρωγμής που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα σπασμένο δόντι. Πάντως ακόμη και μετά τη θεραπεία, είναι πιθανό ότι μια ρωγμή μπορεί να συνεχίσει να επεκτείνεται, με αποτέλεσμα την απώλεια του δοντιού.

• Εάν η ρωγμή είναι μικρή και έχει επηρεάσει μόνο τα εξωτερικά στρώματα του δοντιού (αδαμαντίνη / οδοντίνη), το δόντι μπορεί να αποκατασταθεί με μια απλή έμφραξη ή χρησιμοποιώντας όψεις ρητίνης ή πορσελάνης.
• Για μεγαλύτερα ραγίσματα συνιστάται η χρήση στεφάνης (θήκης) για την πλήρη κάλυψη του δοντιού προσφέροντας μεγαλύτερη προστασία και αντοχή. Ο στόχος της θεραπείας είναι να ακινητοποιήσουμε τα τμήματα του δοντιού που κινούνται και προκαλούν πόνο.
• Αν το κάταγμα έχει φτάσει στο κέντρο του δοντιού και έχουμε φλεγμονή του πολφού, το δόντι χρειάζεται ενδοδοντική θεραπεία (απονεύρωση) πριν την αποκατάσταση του.
• Δυστυχώς, η θεραπεία ενός ραγισμένου δοντιού δεν είναι πάντα δυνατή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως σε κάθετα κατάγματα ρίζας σε δόντια με μια μόνο ρίζα, η μόνη θεραπευτική επιλογή είναι η εξαγωγή του δοντιού. Αν ο οδοντίατρος κρίνει ότι το δόντι πρέπει να εξαχθεί, πρέπει να αντικατασταθεί από ένα οδοντικό εμφύτευμα ή μια γέφυρα.

Η έγκαιρη διάγνωση ενός σπασμένου δοντιού μπορεί να είναι πολύ σημαντική για το μέλλον του. Εάν εντοπιστεί νωρίς, με την κατάλληλη θεραπεία, το δόντι μπορεί να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα παρά τη ρωγμή. Πάντως γενικά το μέλλον ενός ραγισμένου δοντιού είναι επισφαλές, και καμμιά θεραπεία δεν εγγυάται μακροπρόθεσμα το αποτέλεσμα.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ρωγμών που προκαλούν το σύνδρομο ραγισμένου δοντιού, που απαιτούν και διαφορετικές θεραπείες ανά περίπτωση:

Τριχοειδείς ρωγμές

Πρόκειται για επιφανειακές ρωγμές που επηρεάζουν μόνο την αδαμαντίνη (σμάλτο) και σπάνια προκαλούν σοβαρά προβλήματα. Συνήθως μια στίλβωση του σμάλτου είναι αρκετή και κυρίως για αισθητικούς λόγους.

Μικρές ρωγμές / σπασίματα

Επηρεάζουν μόνο τα εξωτερικά στρώματα του δοντιού. Μπορούν να αποκατασταθούν με ένα σφράγισμα συνθετικής ρητίνης ή με τη χρήση όψεων ρητίνης ή όψεων πορσελάνης. Όταν πρόκειται για μικροσπασίματα στις γωνίες της μασητικής επιφάνειας μια επέμβαση διαμόεφωσης σμάλτου είναι αρκετή για την αισθητική αποκατάσταση.

Κατάγματα φυμάτων

Αυτά επηρεάζουν μόνο τις κορυφές (φύματα) της μασητικής επιφάνειας χωρίς να επηρεάζουν το εσωτερικό του δοντιού. Αυτά τα μικρά κατάγματα επισκευάζονται με εμφράξεις που αποκαθιστούν το σχήμα του δοντιού. Αν το κάταγμα είναι πιο εκτεταμένο μπορεί να χρειαστεί ένα ένθετο ή επένθετο, και σε ακραίες περιπτώσεις μια στεφάνη.

Βαθιά ραγίσματα

Πρόκειται για σοβαρά κατάγματα που φθάνουν βαθιά μέσα στο δόντι και επηρεάζουν τον πολφό του δοντιού. Απαιτείται οπωσδήποτε ενδοδοντική θεραπεία (απονεύρωση) και κατόπιν είναι απαραίτητη η αποκατάσταση με μια οδοντιατρική στεφάνη.

Διαχωρισμός δοντιού

Πολύ σοβαρά κατάγματα που χωρίζουν κάθετα το δόντι σε 2 μέρη. Αν πρόκειται για πολύριζο δόντι μπορεί να καταστεί δυνατή η διάσωση του μεγαλύτερου τμήματος του. Τα μονόριζα δόντια δεν είναι δυνατόν να σωθούν. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις το δόντι θα πρέπει να εξαχθεί.

Κάταγμα ρίζας

Πρόκειται για ρωγμές που ξεκινούν απο τη ρίζα του δοντιού. Σε περιπτώσεις που έχει μόνο μια ρίζα, το δόντι θα πρέπει να εξαχθεί. Σε πολύριζα δόντια ο οδοντίατρος θα προσπαθήσει να σώσει το δόντι με την αφαίρεση μόνο της κατεστραμμένης ρίζας με ενδοδοντική χειρουργική επέμβαση (ριζεκτομή).

Παρότι δεν είναι δυνατόν να προβλέψετε όλες τις καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν ένα ράγισμα δοντιού, υπάρχουν μερικά προληπτικά μέτρα που μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου ραγισμένου δοντιού:

• Σταματήστε κακές συνήθειες, όπως δάγκωμα μολυβιών.
• Μήν προσπαθείτε να σπάσετε πχ. αμύγδαλα με τα δόντια σας.
• Μην σφίγγετε ή τρίζετε τα δόντια σας. Φορέστε νάρθηκες νυχτός αν έχετε πρόβλημα βρυγμού.
• Φοράτε προστατευτικούς νάρθηκες δοντιών όταν συμμετέχετε σε αθλήματα.