Επιβαρυντικοί παράγοντες για τη δημιουργία τερηδόνας

Διάφοροι οργανικοί, συστημικοί, γενετικοί, περιβαλλοντικοί παράγοντες, ή και συνήθειες συμπεριφοράς μπορεί να αυξήσουν σημαντικά τις πιθανότητες για ένα άτομο να εμφανίσει τερηδόνα. Αυτοί περιλαμβάνουν:

Ξηροστομία - Μειωμένη ροή σάλιου

Τα άτομα με μειωμένη ροή σάλιου (ξηροστομία) ή αυξημένο ιξώδες σάλιου διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης τερηδόνας. Το σάλιο παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία των δοντιών από την τερηδόνα, εξουδετερώνοντας τα οξέα που προκαλούν απασβεστίωση των δοντιών και παρέχοντας τα αναγκαία ανόργανα άλατα ενισχύοντας την φυσιολογική διαδικασία επανασβεστίωσης. Το σάλιο έχει επίσης αντιμικροβιακές ιδιότητες που μπορούν να εμποδίσουν την ανάπτυξη της οδοντικής πλάκας. Η ξηροστομία θεωρείται μία από τις πιο κοινές αιτίες τερηδόνας μεταξύ των ηλικιωμένων. Καταστάσεις που προκαλούν την παραγωγή μειωμένης ποσότητας σάλιου είναι μεταξύ άλλων:

• Η χρήση φαρμάκων όπως ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αντιεπιληπτικά φάρμακα, β-αναστολείς κ.α.
• Η ακτινοθεραπεία που συνήθως μειώνει τα επίπεδα παραγωγής σάλιου.

Τα χαμηλά επίπεδα πρόσληψης φθορίου

Το φθόριο προστατεύει τα δόντια από την τερηδόνα. Επιβραδύνει την απασβεστίωση του σμάλτου και βελτιώνει την διαδικασία επανασβεστίωσης. Η έλλειψη ή τα χαμηλά επίπεδα φθορίου αποδυναμώνουν την άμυνα του οργανισμού απέναντι στην τερηδόνα. Πιθανοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να μην λαμβάνετε επαρκείς ποσότητες φθορίου περιλαμβάνουν:

• Χαμηλή συγκέντρωση φθορίου στο πόσιμο νερό
• Ελλιπής διατροφή σε τρόφιμα που περιέχουν φθόριο (τσάι, γάλα, ψάρια κλπ.)
• Μή χρήση φθοριούχων οδοντοκρεμών

Οδοντικές παθήσεις ή κατασκευή των δοντιών

Άτομα με ορισμένες παθήσεις των δοντιών είναι πιο επιρρεπή στην τερηδόνα των δοντιών:

• Η Ατελής Αδαμαντινογένεση είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ατελή ανάπτυξη του σμάλτου των δοντιών (ελλιπώς ασβεστοποιημένο).
• Δόντια με βαθιά αυλάκια ή σχισμές στη μασητική επιφάνεια που δεν μπορούν να καθαριστούν επαρκώς από την οδοντόβουρτσα, μπορούν εύκολα να αποτελέσουν σημείο συγκέντρωσης μικροβίων και εκδήλωσης τερηδόνας.
• Ραγισμένα δόντια που επιτρέπουν την είσοδο μικροβίων και οξέων στην αδαμαντίνη.
• Συνωστισμένα, επικαλυπτόμενα, ή στραβά δόντια που είναι δύσκολο να καθαριστούν. Τρόφιμα και μικρόβια παγιδεύονται στο χώρο ανάμεσα τους δημιουργώντας τερηδονισμό.

Προβληματικές οδοντιατρικές αποκαταστάσεις

Οι ασθενείς που έχουν ήδη κάποιες οδοντιατρικές αποκαταστάσεις (σφραγίσματα ή στεφάνες) λόγω προηγούμενης τερηδόνας εμφανίζουν υψηλότερο κίνδυνο επανεμφάνισης της, γιατί :

• Μερικές φορές οι άκρες των γεφυρών ή των σφραγισμάτων δεν ταιριάζουν απόλυτα με την παρακείμενη φυσική δομή των δοντιών παρέχοντας ένα χώρο για τα βακτήρια να αγκιστρωθούν και να αναπτυχθούν.
• Μικρές κατασκευαστικές ατέλειες, όπως ρωγμές ή κενά στα όρια των σφραγισμάτων μπορεί να επιτρέψουν στα βακτήρια να εισέλθουν στο δόντι, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται τερηδονισμός κάτω απο το υπάρχον σφράγισμα.
• Αν ο ασθενής δεν βελτιώσει τη στοματική φροντίδα και τις διατροφικές συνήθειες που του δημιούργησαν το πρόβλημα στο παρελθόν, η επανεμφάνιση της τερηδόνας στα ίδια ή άλλα δόντια είναι πολύ πιθανή.

Σιδεράκια - Ορθοδοντικοί μηχανισμοί

Μία από τις κύριες ανησυχίες όταν ένας ασθενής (παιδί ή ενήλικας) φοράει σιδεράκια είναι η ικανότητα διατήρησης της καλής στοματικής υγιεινής. Οι περιοχές γύρω και κάτω απο τα σιδεράκια απαιτούν αρκετά σχολαστική προσπάθεια για να καθαριστούν σωστά. Η πιο συνηθισμένη ένδειξη βλάβης απο αρχόμενη τερηδόνα είναι λευκές κηλίδες στα δόντια που αποκαλύπτονται στα σημεία επαφής όταν αφαιρεθούν τα σιδεράκια.

Υποχώρηση των ούλων - Εκτεθειμένες ρίζες δοντιών

Η κύρια ένδειξη της υποχώρησης των ούλων είναι η αποκάλυψη των ριζών των δοντιών. Το τμήμα της ρίζας ενός δοντιού δεν προστατεύεται από το πολύ σκληρό σμάλτο όπως στη μύλη του δοντιού, αλλά μόνο απο μια λεπτή στρώση οστεΐνης, ενός υλικού πιο μαλακού από το σμάλτο και πιο ευάλωτου στην τερηδόνα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη δυσκολία του καθαρισμού της πλάκας κοντά ή κάτω απο τη γραμμή των ούλων, είναι η αιτία για εμφάνιση τερηδόνας στη ρίζα του δοντιού.

Ηλικία

• Βρέφη – Μια κοινή αιτία τερηδόνας στην βρεφική ηλικία είναι η λεγόμενη τερηδόνα του μπιμπερό, η οποία συμβαίνει όταν βάζουμε ένα βρέφος για ύπνο με ένα μπουκάλι γάλα ή χυμό στο στόμα, εκθέτοντας τα δόντια του σε ένα περιβάλλον υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη και οξέα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Ηλικιωμένοι - Οι ηλικιωμένοι είναι πιο επιρρεπείς σε τερηδόνα, κυρίως λόγω της μείωσης της ροής του σάλιου, είτε ως αποτέλεσμα της φυσιολογικής γήρανσης ή ως επιπλοκή των φαρμάκων που πρέπει να λάβουν για κάποια νοσήματα. Η υποχώρηση των ούλων που εκθέτει τις ευάλωτες ρίζες των δοντιών είναι επίσης συχνή σε μεγαλύτερη ηλικία. Παράλληλα εμφανίζουν σταδιακά μειωμένη δεξιότητα στο βούρτσισμα των δοντιών.

Άλλες Παθήσεις

Πολλές συστηματικές παθήσεις μπορεί να έχουν συμπτώματα που προκαλούν τερηδόνα ως παρενέργεια τους. Αυτά συνήθως περιλαμβάνουν είτε τη μείωση των επιπέδων του σάλιου ή την αύξηση της οξύτητας του στόματος.

• Διαβήτης - Τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο για ασθένειες των ούλων και τερηδόνα.
• Γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος - Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι μια κατάσταση κατά την οποία το υγρό όξινο περιεχόμενο του στομάχου ανεβαίνει στον οισοφάγο. Σε ορισμένες περιπτώσεις το όξινο υγρό φθάνει στο στόμα και διαβρώνει τις επιφάνειες των δοντιών.
• Αναπνευστικές παθήσεις – όπως η αλλεργική ρινίτιδα, οι οποίες αναγκάζουν τον ασθενή να αναπνέει από το στόμα, προκαλούν ξήροστομία.
• Σύνδρομο Sjogren - είναι μια αυτοάνοση διαταραχή κατά την οποία κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος επιτίθενται και καταστρέφουν τους αδένες που παράγουν τα δάκρυα και το σάλιο.

Φάρμακα

• Ορισμένα φάρμακα περιέχουν ζάχαρη ευνοώντας την ανάπτυξη της οδοντικής πλάκας.
• Η χρήση φαρμάκων όπως ορισμένα αντικαταθλιπτικά ή αντιεπιληπτικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσει μείωση της παραγωγής σάλιου.

Κάπνισμα

Οι καπνιστές έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τερηδόνα γιατί ο καπνός του τσιγάρου μειώνει την παραγωγή σάλιου, μειώνοντας παράλληλα και την προστασία των δοντιών.

Υπερβολές στη Λεύκανση των Δοντιών

Η υπερβολική χρήση σκευασμάτων για λεύκανση δοντιών στο σπίτι ή ακόμη και πολύ συχνές επαγγελματικές λευκάνσεις δοντιών σον οδοντίατρο μπορεί να αποδυναμώσουν το σμάλτο των δοντιών και να το καταστήσουν πιο ευαίσθητο στη βλαβερή δράση των μικροβίων και των οξέων.

Διάβρωση δοντιών – Αποτριβή

• Όξινα ποτά. Η κατανάλωση όξινων ποτών, όπως κάποιοι χυμοί, μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη απώλεια ανόργανων αλάτων από το σμάλτο των δοντιών (οδοντική διάβρωση). Το βούρτσισμα αμέσως μετά την κατανάλωση όξινων ποτών πρέπει να αποφεύγεται γιατί μπορεί να προκαλέσει ακόμη περισσότερη βλάβη. Προτιμείστε να ξεπλύνετε καλά το στόμα σας για να αραιωθούν τα οξέα.
• Επιθετικό βούρτσισμα. Η χρήση υπερβολικής δύναμης κατά το βούρτσισμα σε συνδυασμό με μια σκληρή οδοντόβουρτσα μπορεί να βλάψει σοβαρά το δόντι (αποτριβή της αδαμαντίνης). Το δόντι γίνεται έτσι πιο ευάλωτο στην τερηδόνα.
• Βρουξισμός. Η συνήθεια να τρίζουμε τα δόντια προκαλεί φθορά του σμάλτου. Τα οξέα μπορούν ευκολότερα να το διαπεράσουν και να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα τερηδόνας.

Διατροφικές διαταραχές

• Ορισμένες διατροφικές διαταραχές, όπως η νευρική βουλιμία και η νευρική ανορεξία, συνοδεύονται απο την πρόκληση συχνών εμέτων. Οι συχνοί έμετοι είναι μια βασική αιτία τερηδόνας σε αυτούς τους ασθενείς, λόγω του εξαιρετικά όξινου περιβάλλοντος που δημιουργείται στο στόμα καταστρέφοντας την αδαμαντίνη.

Ο εθισμός στα ναρκωτικά

• Μεθαμφεταμίνες – Ένα απο τα πιο εμφανή συμπτώματα που εμφανίζουν οι χρήστες μεθαμφεταμινών είναι τα πολύ σοβαρά προβλήματα ουλίτιδας και εκτεταμένων τερηδονισμών που εμφανίζουν. Η κατάσταση είναι γνωστή ως 'meth mouth'.
• Hρωίνη και άλλα ναρκωτικά – Οι τοξικομανείς πολύ συχνά πάσχουν απο σοβαρή τερηδόνα λόγω της ανάγκης για υπερβολική κατανάλωση ζαχαρούχων αναψυκτικών και γλυκών που εμφανίζεται ως παρενέργεια του εθισμού τους στα ναρκωτικά.

Υψηλά επίπεδα γυναικείων ορμονών

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι υψηλά επίπεδα καθώς και οι υψηλές διακυμάνσεις των γυναικείων οιστρογόνων σχετίζονται με αυξημένα ποσοστά τερηδόνας, είτε λόγω άμεσης αλληλεπίδρασης ή έμμεσα λόγω διαιτητικών αλλαγών που προάγουν την ανάπτυξη οδοντικής πλάκας και την αυξημένη κατανάλωση σακχάρων.