Μόνιμα Δόντια • Τα Δόντια του Ενήλικα Ανθρώπου

Τα πρώτα μόνιμα δόντια αρχίζουν να σχηματίζονται μέσα στη γνάθο ήδη από τους τελευταίους μήνες της εγκυμοσύνης. Κατά τη γέννηση αρκετά από τά μόνιμα δόντια βρίσκονται μέσα στη γνάθο, αλλά φυσικά είναι σε αρκετά πρώιμο στάδιο ανάπτυξης. Η ανάπτυξη τους θα ολοκληρωθεί και θα εμφανιστούν στο στόμα αρκετά χρόνια αργότερα.

Ο ενήλικας άνθρωπος έχει 32 δόντια, δώδεκα παραπάνω από τα 20 νεογιλά δόντια της παιδικής οδοντοφυίας.
Οι διαφορές τους από τα νεογιλά δόντια είναι ότι έχουν:

• Μεγαλύτερο μέγεθος
• Πιό κίτρινο χρώμα
• Παχύτερη αδαμαντίνη
• Περισσότερο ενασβεστιωμένη οδοντίνη και αδαμαντίνη
• Μικρότερο πολφικό θάλαμο
• Μακρύτερες και μεγαλύτερες ρίζες
• Έναν επιπλέον τύπο δοντιών (προγόμφιοι)
• Δεν αντικαθίστανται

Στα δόντια του ενήλικα ανθρώπου διακρίνονται 4 διαφορετικοί τύποι δοντιών:

• 8 τομείς (κοπτήρες)
• 4 κυνόδοντες
• 8 προγόμφιοι
• 12 γομφίοι (τραπεζίτες)

Η εσωτερική ανατομία των μόνιμων δοντιών είναι η τυπική για τα ανθρώπινα δόντια. Στο κέντρο υπάρχει ένας θάλαμος που περιέχει τον πολφό που είναι το ζωντανό τμήμα του δοντιού αποτελούμενο από αγγεία, νεύρα, και συνδετικό ιστό. Πολφός υπάρχει και στους ριζικούς σωλήνες κατά μήκος των ριζών. Ο πολφικός θάλαμος και οι ριζικοί σωλήνες περιβάλλονται από ένα στρώμα σκληρού ιστού της οδοντίνης. Η εξωτερική επιφάνεια του δοντιού καλύπτεται στην περιοχή της ρίζας από την οστείνη και στην περιοχή της μύλης από την αδαμαντίνη που είναι ο σκληρότερος ιστός του ανθρώπινου σώματος.

Θεωρητικά σαν παιδιά έχουμε 20 δόντια ενώ σαν ενήλικες έχουμε 32 δόντια. Στην πράξη βέβαια το πόσα δόντια έχουμε μπορεί να είναι αρκετά διαφορετικό, κυρίως ανάλογα με την ηλικία.

• Από την ηλικία των 6-12 μηνών περίπου που εμφανίζεται το πρώτο δόντι, ο αριθμός των δοντιών αυξάνεται σταδιακά μέχρι να ολοκληρωθεί η παιδική οδοντοφυία των 20 δοντιών γύρω στα 3 έτη.
• Από 3 έως 5 ετών περίπου ο αριθμός των δοντιών παραμένει στα 20 εκτός και αν εν τω μεταξύ χαθεί κάποιο παιδικό δόντι λόγω τερηδόνας ή τραυματισμού.
• Από 6 έως 13 ετών το πόσα δόντια έχουμε στο στόμα μας αυξομειώνεται σημαντικά καθώς τα νεογικά πέφτουν σταδιακά ενώ παράλληλα ανατέλουν τα μόνιμα δόντια.
• Από 13 ετών έχουμε 28 δόντια μέχρι περίπου τα 18 οπότε αρχίζουν να ανατέλουν και οι φρονιμίτες.
• Γύρω στα 25 έτη συνήθως ολοκληρώνεται η μόνιμη οδοντοφυία και θεωρητικά έχουμε πλέον 32 δόντια (εφόσον ενδιάμεσα δεν έχουμε ήδη χάσει κάποιο μόνιμο δόντι).
• Από την ηλικία αυτή και μετά ο μέσος αριθμός δοντιών μειώνεται σταδιακά λόγω απώλειας δοντιών από τερηδόνα, περιοδοντίτιδα ή άλλες αιτίες.

Περίπου στην ηλικία των 6-7 ετών αρχίζει να ανατέλει το πρώτο δόντι της μόνιμης οδοντοφυΐας που κανονικά είναι ένας από τους μόνιμους πρώτους γομφίους (γνωστούς και σαν εξαρίτες λόγω της ηλικίας που ανατέλουν). Εμφανίζονται πίσω από τους δεύτερους νεογιλούς γομφίους (που αργότερα θα αντικατασταθούν από τους μόνιμους προγόμφιους).

• Είκοσι από τα μόνιμα δόντια (τομείς, κυνόδοντες και προγόμφιοι) εμφανίζονται στο στόμα αντικαθιστώντας ένα από τα προϋπάρχοντα νεογιλά δόντια αφού αυτά πέσουν φυσιολογικά. Η πίεση που ασκεί η μύλη του αναπτυσσόμενου μέσα στη γνάθο μόνιμου δοντιού πάνω στη ρίζα του νεογιλού που βρίσκεται από πάνω του προκαλεί την απορρόφηση και διάλυση της ρίζας του νεογιλού. Τελικά η ρίζα του αποδομείται πλήρως, το δόντι χαλαρώνει, αρχίζει να κουνιέται, και τελικά πέφτει αφήνοντας το χώρο ελεύθερο για το μόνιμο δόντι που έρχεται.
• Τα υπόλοιπα 12 μόνιμα δόντια, που είναι ουσιαστικά οι μόνιμοι γομφίοι ή τραπεζίτες, δεν αντικαθιστούν κάποιο που ήδη προϋπάρχει αλλά ανατέλλουν προς την πίσω πλευρά του στόματος στον χώρο που έχει πλέον δημιουργηθεί μέχρι τότε από την ανάπτυξη του παιδιού και την αύξηση του μεγέθους των γνάθων του.

Η σημασία των πρώτων μόνιμων γομφίων

Οι 'εξαρίτες' δηλαδή οι μόνιμοι πρώτοι γομφίοι είναι δόντια μεγάλης σημασίας για την σωστή ανάπτυξη και της υπόλοιπης οδοντοφυίας καθοδηγώντας τα υπόλοιπα μόνιμα δόντια ώστε να πάρουν τη σωστή θέση στο στόμα. Πολλοί γονείς δεν αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για μόνιμο δόντι και παραμελούν την φροντίδα του νομίζοντας ότι είναι παιδικό δόντι και θα αντικατασταθεί. Δυστυχώς λόγω αυτής της λανθασμένης εκτίμησης και λόγω της θέσης τους πιό βαθιά στο στόμα, οι μόνιμοι πρώτοι γομφίοι προσβάλλονται αρκετά συχνά απο τερηδόνα. Συχνά η βλάβη που έχουν υποστεί είναι πολύ εκτεταμένη και πρέπει να εξαχθουν, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο να δημιουργηθούν προβλήματα σύγκλεισης που απαιτούν ορθοδοντική θεραπεία.

Για τα επόμενα 7 περίπου χρόνια τα υπόλοιπα μόνιμα δόντια θα συνεχίσουν να ανατέλουν ακολουθώντας σε γενικές γραμμές την χρονική σειρά που περιγράφεται στον πίνακα που ακολουθεί:

Μετά την ανατολή του πρώτου μόνιμου δοντιού και μέχρι την ηλικία των 12 ετών οπότε πέφτουν οι τελευταίοι νεογιλοί γομφίοι, το παιδί έχει στο στόμα του και μόνιμα και νεογιλά δόντια (μεικτός φραγμός).

Στην ηλιία των 13 ετών, το παιδί έχει αποκτήσει πλέον τα 28 από τα 32 μόνιμα δόντια, αλλά η μόνιμη οδοντοφυία θα συμπληρωθεί αρκετά αργότερα γύρω στην ηλικία των 20 ετών με την ανατολή των 4 τελευταίων δοντιών, των τρίτων γομφίων ή σωφρονιστήρων (φρονιμίτες).

Μερικές φορές, όταν έλθει η ώρα να ανατείλει ένας φρονιμίτης, δεν υπάρχει διαθέσιμος στο πίσω μέρος του στόματος ο απαιτούμενος χώρος. Σε αυτή την περίπτωση ο φρονιμίτης μπορεί να ανατείλει σε λάθος θέση, ή μπορεί να μην καταφέρει να ανατείλει καθόλου παραμένοντας παγιδευμένος πλήρως ή μερικώς μέσα στο οστό της γνάθου (έγκλειστος φρονιμίτης). Συχνά, δημιουργούν οδοντιατρικά προβλήματα και προτιμάται η εξαγωγή του φρονιμίτη από τον οδοντίατρο.