Οδοντίνη • Δομή • Προβλήματα

Η οδοντίνη, όπως και η αδαμαντίνη, αποτελείται από άλατα ασβεστίου (υδροξυαπατίτη) αλλά περιέχει λιγότερα ανόργανα υλικά. Η σύσταση της είναι 72% ανόργανες ουσίες, 20% οργανικές ουσίες (90% κολλαγόνο - 10% πρωτείνες) και περίπου 10% νερό.

Το κύριο μορφολογικό χαρακτηριστικό στην δομή της οδοντίνης είναι τα παράλληλα τοποθετημένα κυλινδρικά σωληνάρια που εκτείνονται κατά μήκος της από τον πολφό μέχρι την αδαμαντίνη. Η διάμετρος των οδοντινικών σωληναρίων είναι μεγαλύτερη κοντά στον πολφό περίπου 2,5 χιλιοστά και μειώνεται σταδιακά μέχρι τα 0,9 χιλιοστά στά όρια οδοντίνης και αδαμαντίνης. Υπάρχουν περίπου 60.000-75.000 μικροσωληνίσκοι σε κάθε τετραγωνικό χιλιοστό οδοντίνης.

Παρότι η κύρια δομή της οδοντίνης αποτελείται από ανόργανα υλικά, στον χώρο που καταλαμβάνει υπάρχουν και ζωντανά κύτταρα. Μέσα στα οδοντινικά σωληνάρια εισχωρούν από την πλευρά του πολφού πολύ λεπτές κυτταρικές απολήξεις των οδοντοβλαστών, που είναι εξειδικευμένα κύτταρα για την παραγωγή οδοντίνης. Το κύριο σώμα των κυττάρων των οδοντοβλαστών βρίσκεται στον χώρο του πολφού.

Η οδοντίνη έχει σπογγώδη δομή και βοηθά στην απορρόφηση των πιέσεων κατά την μάσηση και την προστασία της άκαμπτης υπερκείμενης αδαμαντίνης. Επειδή όμως η δομή της δεν είναι τόσο συμπαγής όσο της αδαμαντίνης αποδομείται γρηγορότερα και κινδυνεύει περισσότερο από την τερηδόνα.

Η οδοντίνη είναι επίσης καθοριστική και για το χρώμα των δοντιών. Καθώς η αδαμαντίνη που την περιβάλλει είναι ένα ημιδιαφανές σχεδόν άχρωμο υλικό, αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν χρώμα των δοντιών είναι κυρίως το χρώμα της υποκείμενης οδοντίνης. Για αυτό τον λόγο το χρώμα των δοντιών δεν είναι εντελώς λευκό αλλά συνήθως ελαφρώς υποκίτρινο.

Η οδοντίνη, όπως και η αδαμαντίνη που την περιβάλλει, λόγω της ανόργανης σύνθεσης αποδομείται από την επίδραση οξέων, όπως αυτά που παράγονται από τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας, με αποτέλεσμα την εκδήλωση τερηδόνας. Μάλιστα, όταν η τερηδόνα καταφέρει να διαπεράσει σε κάποιο σημείο το σμάλτο του δοντιού και φθάσει στην οδοντίνη, η εξέλιξη της είναι πολύ ταχύτερη καθώς η οδοντίνη είναι πιο μαλακό υλικό σε σχέση με την αδαμαντίνη.

Σε αντίθεση όμως με την αδαμαντίνη που η δημιουργία της σταματά με την ανατολή ενός δοντιού στο στόμα, η οδοντίνη λόγω της ύπαρξης ζωντανού ιστού στην δομή της, μπορεί να παράγεται συνεχώς και να αυτοεπιδιορθώνεται (μέχρι κάποιο βαθμό) σαν αντίδραση σε κάποιο ερέθισμα μηχανικής ή παθολογικής αιτιολογίας. Σε περίπτωση φυσιολογικής φθοράς ή προσβολής από τερηδόνα, οι οδοντοβλάστες αρχίζουν να παράγουν δευτερογενή οδοντίνη αποκαθιστώντας κατά το δυνατόν την βλάβη και ενισχύοντας την δομή της.

Υπάρχουν 2 τύποι. Η φυσιολογική δευτερογενής οδοντίνη δημιουργείται σχεδόν συνεχώς με την πάροδο της ηλικίας γύρω από τον πολφό. Η επιδιορθωτική δευτερογενής οδοντίνη δημιουργείται σαν αντιστάθμιση της φυσιολογικής ή μή φθοράς του δοντιού πχ. μιας προσβολής από τερηδόνα με στόχο την προστασία του πολφού και διαφέρει από την πρωτογενή που δημιουργείται κατά τον σχηματισμό του δοντιού. Τα οδοντινικά σωληνάρια της έχουν ακανόνιστη διάταξη και περιέχει λιγότερο ασβέστιο.

Λόγω της παρουσίας ζωντανού ιστού, σε όλες τις επανορθωτικές ή προσθετικές οδοντιατρικές εργασίες πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προστασίας της οδοντίνης (κυρίως από υπερβολική θερμότητα και αφυδάτωση).

Ορισμένες παθήσεις, η υπερβολική λήψη φθορίου, η χρήση του αντιβιοτικού τετρακυκλίνη κατά τον σχηματισμό των δοντιών, αλλά και η ηλικία, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά το χρώμα της οδοντίνης δημιουργώντας λεκέδες και αποχρωματισμό επηρεάζοντας έτσι και το χρώμα των δοντιών.

Οι απολήξεις των οδοντοβλαστών που υπάρχουν μέσα στους μικροσωληνίσκους της οδοντίνης είναι υπεύθυνες για την δυνατότητα μετάδοσης του πόνου από το δόντι προς τον εγκέφαλο. Αν και οι οδοντοβλάστες δεν είναι νεύρα, συνδέονται με νευρικές απολήξεις μέσα στον πολφό. Τα διάφορα ερεθίσματα (κρύο, ζεστό, επαφή) μπορεί να προκαλέσουν μετακίνηση του υγρού και των άκρων των οδοντοβλαστών που υπάρχουν μέσα στα οδοντινικά σωληνάρια. Αυτή η μετακίνηση προκαλεί ερεθισμό του νεύρου και μετάδοση του ερεθίσματος του πόνου.

Φυσιολογικά η οδοντίνη καλύπτεται από αδαμαντίνη και τα οδοντινικά σωληνάρια είναι επομένως ‘σφραγισμένα’. Αν όμως σε κάποιο σημείο η οδοντίνη είναι εκτεθιμένη πχ. λόγω τερηδόνας ή αποτριβής της αδαμαντίνης, τότε τα ανοιχτά οδοντινικά σωληνάρια έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον του στόματος. Σε αυτήν την περίπτωση ένα πχ. ζεστό ρόφημα προκαλεί διαστολή του υγρού μέσα στα σωληνάριο πιέζοντας τους οδοντοβλάστες και ενεργοποιώντας τα νεύρα του πολφού που αντιδρούν στέλνοντας ένα σήμα πόνου στον εγκέφαλο. Έτσι δημιουργείται ο πονόδοντος που αναφέρουμε σαν ευαισθησία των δοντιών.

Το ελεφαντόδοντο είναι καθαρή οδοντίνη. Αρχικά οι χαυλιόδοντες του ελέφαντα καλύπτονται από ένα λεπτό στρώμα αδαμαντίνης που όμως φθείρεται πολύ γρήγορα αφήνοντας μόνο την οδοντίνη. Η πορώδης δομή της οδοντίνης είναι αυτή που δίνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του στο ελεφαντόδοντο.