Πολφός του Δοντιού • Δομή • Λειτουργία • Παθήσεις

Ο πολφός του δοντιού είναι το ζωντανό τμήμα του δοντιού. Πρόκειται για μαλακό ιστό που βρίσκεται μέσα στον πολφικό θάλαμο στο κέντρο του δοντιού καθώς και στους ριζικούς σωλήνες. Ο πολφός περιέχει αγγεία και νεύρα που φροντίζουν για την παροχή θρεπτικών συστατικών και την μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων.

Ο πολφικός θάλαμος και οι ριζικοί σωλήνες περιβάλλονται και προστατεύονται από την οδοντίνη. Εξωτερικά της οδοντίνης στο τμήμα του δοντιού που βρίσκεται πάνω από τα ούλα (μύλη) βρίσκεται η αδαμαντίνη ή σμάλτο των δοντιών που είναι ο σκληρότερος ιστός του σώματος μας. Στην περιοχή της ρίζας ο πολφός και η οδοντίνη περιβάλλονται από την οστείνη.

Τα αγγεία φροντίζουν για την τροφοδοσία των κυττάρων του πολφού με θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο ενώ τα νεύρα μεταφέρουν τα αισθητικά ερεθίσματα από το δόντι. Τα αγγεία και τα νεύρα που καταλήγουν στον πολφό διέρχονται μέσω των ριζικών σωλήνων και ενός ανοίγματος που υπάρχει στο άκρο κάθε ρίζας του δοντιού με διάμετρο 3-4 χιλιοστών (ριζικό τρήμα).

Ο πολφός περιέχει διάφορα είδη κυττάρων όπως λεμφοκύτταρα, μακροφάγα, ινοβλάστες και οδοντινοβλάστες. Οι οδοντινοβλάστες είναι κύτταρα που έχουν σαν λειτουργία την δημιουργία οδοντίνης. Το κύριο σώμα τους βρίσκεται στον πολφό αλλά διαθέτουν μακριές απολήξεις που εισχωρούν στα οδοντινικά σωληνάρια κατά μήκος της οδοντίνης.

Αν υπάρχει κάποιος ερεθισμός πχ. λόγω κάποιου τραυματισμού ή τερηδόνας, οι οδοντινοβλάστες αρχίζουν να παράγουν δευτερογενή οδοντίνη για να προστατεύσουν τον πολφό. Σαν αποτέλεσμα ο πολφός υποχωρεί και το μέγεθος του πολφικού θαλάμου μειώνεται σταδιακά με την πάροδο των ετών.

Ο σημαντικότερος ρόλος του πολφού είναι κατά την φάση ανάπτυξης του δοντιού πριν ακόμη αυτό ανατείλει καθώς περιέχει ή περιβάλλεται από τα κύτταρα που θα σχηματίσουν όλους τους ιστούς του δοντιού. Η αδαμαντίνη και η οδοντίνη σχηματίζονται γύρω από την βάση που αποτελούν τα κύτταρα του πολφού.Σταδιακά το μέγεθος του πολφού μειώνεται δίνοντας χώρο για την σύνθεση της αδαμαντίνης και της οδοντίνης.

Μετά την πλήρη ανάπτυξη του δοντιού ο ρόλος του πολφού είναι διαφορετικός. Κατ’αρχήν μέσω των νεύρων που διαθέτει μεταδίδεται ο πόνος που μας προειδοποιεί όταν υπάρχει ένα πρόβλημα στο δόντι. Ένα ΄νεκρό΄ απονευρωμένο δόντι μπορεί να καταστραφεί πλήρως από τερηδόνα χωρίς προειδοποίηση. Επίσης ο πολφός σαν μαλακό υλικό προσφέρει ένα βαθμό ελαστικότητας στο δόντι βοηθώντας στην απορρόφηση των πιέσεων της μάσησης. Τα απονευρωμένα δόντια που έχουν χάσει αυτήν την ιδιότητα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να σπάσουν σε σχέση με τα 'ζωντανά' δόντια και για αυτό συνήθως μετά από απονεύρωση το δόντι καλύπτεται με θήκη (στεφάνη) για να προστατευθεί.

Αν υπάρχει κάποιος έντονος ερεθισμός του δοντιού, όπως σε περίπτωση τερηδόνας που έχει εισχωρήσει στην οδοντίνη, προκαλείται φλεγμονή του πολφού. Λόγω του κλειστού περιορισμένου χώρου όπου βρίσκεται ο πολφός μια φλεγμονή προκαλεί αύξηση της πίεσης μέσα στον πολφικό θάλαμο. Η αυξημένη πίεση στα νεύρα του πολφού προκαλεί έντονο πόνο. Το δόντι γίνεται ευαίσθητο στο ζεστό και το κρύο. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται σαν πολφίτιδα. Η πολφίτιδα μπορεί να είναι αναστρέψιμη αν αντιμετωπιστεί έγκαιρα το αίτιο του ερεθισμού πχ. με το σφράγισμα του δοντιού. Σε αντίθετη περίπτωση ο πολφός μπορεί να νεκρωθεί και να χρειαστεί απονεύρωση.

Ο πολφός είναι ζωντανός ιστός και επομένως είναι εκτεθειμένος σε μολύνσεις. Μικρόβια από την στοματική κοιλότητα μπορεί να καταφέρουν να φθάσουν και να μολύνουν τον πολφό είτε από ένα ράγισμα του δοντιού ή από μια τερηδόνα που θα καταφέρει να διαπεράσει την αδαμαντίνη και την οδοντίνη. Η μόλυνση προκαλεί φλεγμονή και διαπεραστικό πόνο, και σταδιακά εξαπλώνεται σε όλον τον πολφό και τους ριζικούς σωλήνες. Το δόντι μπορεί να σωθεί μόνο με ενδοδοντική θεραπεία (απονεύρωση) για να αποφευχθεί η εξάπλωση της μόλυνσης μέσω του ανοίγματος στη ρίζα και στο οστό της γνάθου. Σε αυτήν την περίπτωση θα δημιουργηθεί οδοντικό απόστημα στην βάση του δοντιού που θα αρχίσει να καταστρέφει το οστό που το περιβάλει και μπορεί να καταστεί αναγκαία ακόμη και η εξαγωγή του δοντιού.

Η απονεύρωση είναι η ενδεδειγμένη θεραπεία μετά από μια μόλυνση του πολφού (με ή χωρίς την παρουσία αποστήματος) και περιλαμβάνει την πλήρη αφαίρεση του πολφού από τον πολφικό θάλαμο και τους ριζικούς σωλήνες, την απολύμανση του χώρου και και την πλήρωση του με ειδικό εμφρακτικό υλικό.

Οι παθήσεις του πολφού του δοντιού αντιμετωπίζονται από συγκεκριμένη ειδικότητα οδοντιάτρων, τους ενδοδοντιστές (ή ενδοδοντολόγους).