Τί είναι Λυκόστομα και Λαγώχειλο ;
(Σχιστίες Χείλους και Υπερώας)

Στις περισσότερες περιπτώσεις το λυκόστομα και το λαγώχειλο προκαλούν αρκετά εμφανείς μορφολογικές αλλαγές, που είναι εύκολο να εντοπιστούν.

Η βαρύτητα της κάθε περίπτωσης εξαρτάται από την έκταση και το εύρος της ασυνέχειας των ιστών. Μιά σχιστία χείλους μπορεί να κυμαίνεται από ένα μικρό σχίσιμο σαν εγκοπή στο κάτω άκρο του άνω χείλους (ατελής σχιστία) έως ένα μεγάλο χώρισμα που εκτείνεται μέχρι και μέσα στη μύτη (πλήρης σχιστία). Η σχιστία υπερώας μπορεί να είναι ένα μικρό σκίσιμο στο άκρο της μαλακής υπερώας (ουρανίσκου) μέχρι ένα ευρύ χώρισμα που μπορεί να εκτείνεται και να επηρεάζει την άνω γνάθο, την σκληρή και μαλακή υπερώα, και την σταφυλή.

Μια σχιστία μπορεί να είναι ετερόπλευρη επηρεάζοντας μόνο τη μιά πλευρά του προσώπου ή αμφοτερόπλευρη επηρεάζοντες και τις δύο πλευρές. Οι σχιστίες δημιουργούνται συνήθως στο σημείο ανάμεσα στον κυνόδοντα και τον πλευρικό τομέα. Μερικές φορές ο πλευρικός τομέας (το δεύτερο δόντι από το κέντρο) μπορεί να λείπει τελείως ή να μην έχει αναπτυχθεί σωστά έχοντας ανώμαλη μορφή μύλης ή και ρίζας. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να επηρεαστεί η ανάπτυξη και θέση και άλλων δοντιών στην περιοχή του προβλήματος.

Αρκετές σχιστίες είναι εμφανείς μετά την 14η-16η εβδομάδα της κύησης και εντοπίζονται πριν από την γέννηση στο υπεηχογράφημα κατά τους τακτικούς ελέγχους του εμβρύου. Μετά την γέννηση, οι σχιστίες εντοπίζονται εύκολα κατά τον μακροσκοπικό έλεγχο του στόματος. Όπως είναι φυσικό το λαγώχειλο είναι πολύ πιο εμφανές από το λυκόστομα.

Η διάγνωση είναι σχετικά δύσκολη μόνο σε ορισμένες σχιστίες υπερώας που εντοπίζονται μόνο στην μαλακή υπερώα στο πίσω μέρος του στόματος. Μερικές φορές μάλιστα η σχιστία εντοπίζεται στους μύες της μαλακής υπερώας καλυπτόμενη από ένα συνεχές στρώμα βλεννογόνου και δεν είναι ορατή. Οι σχιστίες αυτού του τύπου γίνονται αντιληπτές με την έναρξη της ομιλίας λόγω των προβλημάτων που προκαλούν.

Υγρά που τρέχουν από την μύτη αποτελούν ένδειξη ύπαρξης σχιστίας της μαλακής υπερώας, ενώ αδυναμία θηλασμού και δυσκολία στην κατάποση είναι συμπτώματα σχιστίας της σκληρής υπερώας. Επίσης στο λυκόστομα λόγω της επικοινωνίας της στοματικής με την ρινική κοιλότητα ένα απο τα χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η ένρινη ομιλία.

Αν εντοπιστεί μια μορφή σχιστίας σε ένα νεογέννητο θα πρέπει να γίνει προσεκτικός έλεγχος για την ύπαρξη και άλλων ανωμαλιών, για την περίπτωση που η σχιστία οφείλεται σε κάποιο γενετικό σύνδρομο.

Περίπου ένα στα 600 παιδιά εμφανίζει κάποια μορφή σχιστίας, αποτελώντας την 4η συχνότερη μορφή γενετικών ανωμαλιών. Το λυκόστομα και το λαγώχειλο εμφανίζονται είτε ανεξάρτητα είτε και τα δύο μαζί.

• Λυκόστομα και Λαγώχειλο. Σε περίπου ένα στα 1.000 παιδιά εμφανίζονται παράλληλα και οι δύο μορφές σχιστίας αντιπροσωπεύοντας περίπου το 50% των περιπτώσεων, με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια. Σε περίπου 13% των παιδιών όπου συνυπάρχουν σχιστίες χείλους και υπερώας υπάρχουν και άλλες γενετικές ανωμαλίες. Υπάρχουν περίπου 400 γνωστά σύνδρομα συνδυασμένων γενετικών ανωμαλιών στα οποία παρουσιάζεται και λυκόστομα με λαγώχειλο.
• Λυκόστομα. Η μεμονωμένη σχιστία της υπερώας εμφανίζεται σε ένα στα 2.000 παιδιά αντιπροσωπεύοντας περίπου το 30% των περιπτώσεων, με μεγαλύτερη συχνότητα στα κορίτσια.
• Λαγώχειλο. Η μεμονωμένη σχιστία χείλους αποτελεί περίπου το 20% των σχιστιών, με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια. Μερικές φορές συνυπάρχει με σχιστία των ούλων.

Τα προβλήματα των σχιστιών δημιουργούνται κατά τους πρώτους μήνες της ανάπτυξης του εμβρύου στη μήτρα της μητέρας. Το άνω χείλος αναπτύσσεται περί την 5η με 6η εβδαμάδα της κύησης ενώ η υπερώα (ουρανίσκος) μεταξύ 8ης και 12ης εβδομάδας. Τα οστά και οι μαλακοί ιστοί του στόματος, της άνω σιαγόνας και της μύτης σχηματίζονται χωριστά για κάθε πλευρά του προσώπου και σε κάποια στιγμή ενώνονται στό μέσον παίρνοντας την τελική τους μορφή.

Όταν για οποιοδήποτε λόγο δεν ολοκληρωθεί η ένωση των ιστών των δύο πλευρών, είτε λόγω ελλειπούς ανάπτυξης της μίας ή και των δύο πλευρών, ή λόγω ανεπιτυχούς σύμφυσης των δύο τμημάτων, τότε δημιουργείται σχιστία.

Η υπερώα (ουρανίσκος) αποτελεί την οροφή του στόματος και σχηματίζεται από δύο τμήματα, τη μαλακή υπερώα προς το πίσω μέρος του στόματος και τη σκληρή υπερώα στο εμπρόσθιο τμήμα του στόματος. Σε παιδιά με λυκόστομα υπάρχει ένα άνοιγμα στην οροφή του στόματος που επικοινωνεί με την μύτη.

Οι σχιστίες θεωρείται ότι προκαλούνται από ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η ακριβής αιτιολογία των σχιστιών χειλέων και υπερώας δεν είναι γνωστή, αλλά πιστεύεται ότι οφείλονται σε έναν ή περισσότερους από τους ακόλουθους 3 παράγοντες:

• Κληρονομούμενα χαρακτηριστικά (γονίδια) από τους γονείς. Αν ένας από τους γονείς παρουσιάζει λυκόστομα ή λαγόχειλο υπάρχει πιθανότητα 2-5% να αποκτήσει παιδί με το ίδιο πρόβλημα. Επίσης αν το πρώτο παιδί μιας οικογένειας γεννηθεί με σχιστία, υπάρχει 3-5% πιθανότητα το επόμενο παιδί να παρουσιάζει το ίδιο πρόβλημα.
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την κύηση. Η υγεία και οι συνήθειες της μητέρας επηρεάζουν και την ανάπτυξη του εμβρύου. Σαν παράγοντες αυξημένου κινδύνου για την εμφάνιση σχιστιών έχουν αναφερθεί το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η έλλειψη φυλλικού οξέος, ορισμένα αντιεπιληπτικά φάρμακα, η έκθεση σε ορισμένα χημικά ή ακτινοβολία, αλλά και μολύνσεις κατά τις κρίσιμες περιόδους της κύησης.
• Γενετικά σύνδρομα. Το λυκόστομα/λαγώχειλο εκδηλώνεται μαζί με άλλες ανωμαλίες σε πάνω από 400 γενετικά σύνδρομα όπως τα Waardenburg, Pierre Robin, και Down. Περίπου 30% των σχιστιών συνδέονται με κάποιο γενετικό σύνδρομο οφειλόμενο σε χρωμοσωμικές ή γονιδιακές ανωμαλίες.

Πάντως στις περισσότερες περιπτώσεις σχιστιών δεν εντοπίζεται κάποια γνωστή αιτιολογία.