Θεραπεία και πρόληψη σχιστιών χειλέων και υπερώας

Η διαδικασία αποκατάστασης μιας σχιστίας εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περίπτωσης, την κατάσταση της συνολικής υγείας του παιδιού, την σοβαρότητα και την έκταση του προβλήματος. Συχνά είναι απαραίτητες πολλαπλές χειρουργικές πλαστικές επεμβάσεις για την πλήρη αποκατάσταση της μορφολογικής ανωμαλίας. Η θεραπεία των σχιστιών συχνά απαιτεί τη συμμετοχή μιας ομάδας ειδικών στην οποία μπορεί να συμμετέχουν παιδίατροι, πλαστικοί χειρούργοι, οδοντίατροι, γναθοχειρούργοι, ωτορινολαρυγγολόγοι, λογοθεραπευτές, γενετιστές, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί.

Επειδή οι σχιστίες και ιδιαίτερα το λυκόστομα επηρεάζουν σημαντικά την φυσιολογική ανάπτυξη, την διαμόρφωση της ομιλίας και την ψυχολογική κατάσταση του παιδιού, συνιστάται η θεραπεία να ξεκινήσει σε όσο μικρότερη ηλικία είναι δυνατόν. Η θεραπεία των σχιστιών ουσιαστικά αρχίζει αμέσως μετά την γέννηση του πάσχοντος βρέφους με την ενημέρωση των γονέων και την παροχή συμβουλών για το τάϊσμα του παιδιού (ιδίως σε σχιστίες υπερώας).

• Σήμερα, οι πρώτες επεμβάσεις για την διόρθωση μιας σχιστίας χείλους γίνονται ανάμεσα στην 10η και 12η εβδομάδα μετά την γέννηση του παιδιού. Η χειρουργική αντιμετώπιση των σχιστιών υπερώας (λυκόστομα) ξεκινά σχετικά αργότερα, μεταξύ 9 και 18 μηνών. Οι κύριοι στόχοι των χειρουργικών επέμβασεων είναι :
  • Κλείσιμο του κενού στα χείλη και την υπερώα.
  • Αποκατάσταση του σωστού μεγέθους και σχήματος των ιστών.
  • Επανασύνδεση των μυών
• Η πλήρης αποκατάσταση της σκληρής υπερώας γίνεται σε μεγαλύτερη ηλικία μεταξύ 8 και 12 ετών (ή και αργότερα) με χρήση οστικού μοσχεύματος ώστε να κλείσει πλήρως το κενό και να αποκλειστεί πλέον η επικοινωνία στοματικής και ρινικής κοιλότητας. Οστικό μόσχευμα χρειάζεται επίσης αν υπάρχει πρόβλημα και στην φατνιακή απόφυση (οστό της γνάθου) ώστε να μπορέσουν να ανατείλουν τα μόνιμα δόντια.
• Συμπληρωματικές χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να απαιτηθούν αργότερα σε διάφορες ηλικίες για την επίτευξη του βέλτιστου λειτουργικού αποτελέσματος αλλά και της αισθητικής εμφάνισης του ασθενή.
• Εκτός της βασικής χειρουργικής θεραπείας, συχνά απαιτούνται και επιπρόσθετες θεραπείες και φροντίδα για την αποκατάσταση τυχόν προβλημάτων ομιλίας και ακοής, οδοντιατρικών προβλημάτων καθώς και ψυχολογική υποστήριξη.
• Αν υπάρχουν συχνά προβλήματα στα αυτιά θα τοποθετηθούν ειδικά σωληνάκια που μειώνουν τη συσσώρευση υγρών και τον κίνδυνο λοιμώξεων.
• Μετά την ηλικία των 6-7 χρονών μπορεί να αρχίσει η ορθοδοντική θεραπεία για την αποκατάσταση της σωστής θέσης των δοντιών. Αν λείπουν δόντια μπορεί να αντικατασταθούν με μια οδοντιατρική γέφυρα ή με εμφυτεύματα δοντιών.
• Κατά την εφηβεία γίνονται συνήθως οι τελικές πλαστικές επεμβάσεις για την αισθητική αποκατάσταση (πχ. Ρινοπλαστική).

Οι χειρουργικές επεμβάσεις πετυχαίνουν σήμερα σημαντική βελτίωση στην εμφάνιση, ποιότητα ζωής, και δυνατότητα ομιλίας, διατροφής και αναπνοής των ατόμων με λυκόστομα και λαγώχειλο. Αν η σχιστία είναι μεμονωμένη και δεν αποτελεί μέρος μιας σοβαρότερης κατάστασης (συνδρόμου), μετά την θεραπεία οι πάσχοντες ζουν μια φυσιολογική ζωή χωρίς αρνητικές επιπτώσεις.

Αν και στην πλειοψηφία των περιστατικών σχιστίας δεν υπάρχουν πολλά που θα μπορούσαν να γίνουν για να προληφθεί το λυκόστομα/λαγώχειλο, ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να αποφευχθούν με μέτρα πρόληψης. Η δυνατότητα πρόληψης των σχιστιών είναι σχετικά περιορισμένη και βασίζεται στην:

• Μείωση της κληρονομικής πιθανότητας. Αν υπάρχει ιστορικό σχιστίας στην οικογένεια ενός ή και των δύο γονέων (ή αν υπάρχει ήδη ένα παιδί με σχιστία) επιβάλλεται να ληφθεί η συμβουλή ενός γενετιστή ώστε το ζευγάρι να ενημερωθεί για τις στατιστικές πιθανότητες να εμφανιστεί λυκόστομα ή λαγώχειλο στα παιδιά τους.
• Αποφυγή όλων των επιβαρυντικών παραγόντων που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης σχιστιών. Οι σχετικές συμβουλές για τις μέλλουσες μητέρες:
  • Σταματείστε to κάπνισμα (όχι μόνο κατά την κύηση αλλά και πριν μείνετε έγκυος)
  • Μην καταναλώνετε υπερβολική ποσότητα αλκοόλ. Εκτός από σχιστίες, το αλκοόλ σχετίζεται και με άλλες νοητικές ή φυσικές ανωμαλίες.
  • Αν παίρνετε φάρμακα για κάποια χρόνια πάθηση (πχ. αντιεπιληπτικά) συζητείστε με τον γιατρό σας αν είναι ασφαλή, πριν μείνετε έγκυος. Μπορεί να χρειαστεί να αντικατασταθούν ή να τα σταματήσετε προσωρινά.
  • Αποφεύγετε την έκθεση σε τοξικά υλικά και ακτινοβολία.
• Λήψη συμπληρωμάτων φολικού οξέος. Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι η λήψη πολυβιταμινούχων που περιέχουν φολικό οξύ (~400μg) πριν την σύλληψη και κατά τους πρώτους μήνες της κύησης βοηθά στην πρόληψη εμφάνισης σχιστιών (μείωση 33%) αλλά και οριμένων ανωμαλιών του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης. Το φολικό οξύ ή φυλλικό οξύ είναι επίσης γνωστό ως βιταμίνη Β9 και περιέχεται στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα εσπεριδοειδή, τα φασόλια και τα δημητριακά ολικής αλέσεως.