Αδαμαντίνη (Σμάλτο του Δοντιού) • Προβλήματα/Παθήσεις

Ο μηχανισμός σχηματισμού της αδαμαντίνης, που ξεκινάει ήδη κατά την εγκυμοσύνη πρίν από την γέννηση μας, είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Ορισμένες γενετικές ανωμαλίες ή διαταραχές κατά την περίοδο δημιουργίας της μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην δομή της αδαμαντίνης όπως:

• Ατελής αδαμαντινογένεση
• Υποπλασία της αδαμαντίνης
• Εντοπισμένη υποπλασία της αδαμαντίνης

Αν και το σμάλτο των δοντιών είναι ένας πολύ ανθεκτικός ιστός, η επίδραση του περιβάλλοντος και ορισμένων χημικών ή μηχανικών παραγόντων μπορεί να προκαλέσει βλάβες στην αδαμαντίνη των δοντιών όπως:

• Τερηδόνα
• Διάβρωση της αδαμαντίνης
• Αποτριβή της αδαμαντίνης
• Φθορίαση
• Δυσχρωσίες της αδαμαντίνης

Πρόκειται για μια γενετική διαταραχή λόγω μετάλλαξης γονιδίων που εκδηλώνεται με διάφορες μορφές ατελούς σχηματισμού της αδαμαντίνης, υποπλασίας και ελλιπούς ενασβεστίωσης. Η κλινική εικόνα είναι γραμμώσεις και βαθουλώματα και μικρότερο πάχος αδαμαντίνης. Εμφανίζεται με συχνότητα 1 προς 700 έως 1 προς 14000 αναλόγως την ομάδα πληθυσμού.

Ορισμένα συστημικά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί κατά την περίοδο ανάπτυξης των δοντιών (πριν την ανατολή τους) μπορεί να επηρεάσουν τα κύτταρα που δημιουργούν το σμάλτο των δοντιών (αδαμαντινοβλάστες) προκαλώντας μερική ή ακόμη και ολική έλλειψη αδαμαντίνης. Αιτιολογικά έχει σχετιστεί με μωρά που γεννιούνται πρόωρα ή με χαμηλό βάρος καθώς και με μολύνσεις, πυρετό, κακή διατροφή, καρδιακές διαταραχές, υπερβολική λήψη φθορίου, λήψη τετρακυκλίνης, ελλιπή πρόσληψη ασβεστίου κ.α. Εκδηλώνεται κυρίως στα εμπρός δόντια με αποχρωματισμό ή μικρά βαθουλώματα συνήθως σε οριζόντια διάταξη στην επιφάνεια των δοντιών και επηρεάζει όλα τα δόντια που βρίσκονταν σε φάση ανάπτυξης της αδαμαντίνης. Τα δόντια με υποπλασία της αδαμαντίνης χρειάζονται αισθητική αποκατάσταση συνήθως με όψεις ρητίνης ή πορσελάνης.

Αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση υποπλασίας της αδαμαντίνης με παρόμοια συμπτώματα που εκδηλώνεται όμως μόνο σε μεμονωμένα μόνιμα δόντια. Προκαλείται συνήθως όταν ένα κτύπημα στα νεογιλά δόντια προκαλεί τραυματισμό στο μόνιμο δόντι που βρίσκεται κάτω από αυτό σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης. Συνήθως επηρεάζει τους κεντρικούς τομείς (τα δόντια που είναι και τα πιο επιρρεπή σε τραυματισμό) και προκαλεί ανωμαλίες στην μασητική τους επιφάνεια.

Η τερηδόνα είναι το συχνότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το σμάλτο των δοντιών και οφείλεται στην προοδευτική καταστροφή της αδαμαντίνης λόγω της επίδρασης των οξέων που παράγουν τα μικρόβια της οδοντικής πλάκας. Εμφανίζεται αρχικά σαν μια πιο λευκή περιοχή πάνω στο δόντι λόγω της τοπικής απασβεστίωσης της αδαμαντίνης, ενώ σε προχωρημένες περιπτώσεις διακρίνεται μια εμφανής τρύπα στο δόντι λόγω της πλήρους καταστροφής του σμάλτου σε αυτό το σημείο. Η αντιμετώπιση της τερηδόνας γίνεται με το σφράγισμα του δοντιού, ενώ αν η βλάβη έχει φθάσει και μολύνει τον πολφό μπορεί να χρειαστεί και απονεύρωση του δοντιού.

Απώλεια σμάλτου από τα δόντια μπορεί να συμβεί λόγω διάβρωσης των δοντιών από την επίδραση μιας χημικής ουσίας που δημιουργεί όξινο περιβάλλον στο στόμα προκαλώντας αποδόμηση της αδαμαντίνης. Συχνότερη αιτία είναι η συχνή κατανάλωση όξινων αναψυκτικών, χυμών ή φρούτων. Διάβρωση εμφανίζεται και σε άτομα που πάσχουν από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή βουλιμία λόγω της τακτικής παρουσίας των όξινων γαστρικών υγρών στο στόμα.

Αναφέρεται στην παθολογική φθορά της αδαμαντίνης (ή και της οδοντίνης) λόγω της άσκησης μηχανικής δύναμης. Οι συνηθέστερες αιτίες για την αποτριβή των δοντιών είναι ο λανθασμένος τρόπος βουρτσίσματος (οριζόντιες κινήσεις σε συνδυασμό με υπερβολική πίεση ή/και πολύ αποτριπτική οδοντόκρεμα) που προκαλεί βλάβες και απώλεια αδαμαντίνης παράλληλα με την γραμμή των ούλων κοντά στην βάση των δοντιών, καθώς και ο βρουξισμός (σφίξιμο και τρίξιμο δοντιών) που προκαλεί σοβαρές βλάβες στο σμάλτο της μασητικής επιφάνειας των δοντιών (τα δόντια φαίνονται σαν να έχουν τροχιστεί σε μια ευθεία). Μια άλλη αιτία είναι η φθορά λόγω της επαφής με τα απέναντι δόντια της άλλης σιαγόνας και της πίεσης που ασκείται στις μασητικές επιφάνειες όταν τα δόντια δεν έχουν σωστή σύγκλειση.

Όταν ένα παιδί λαμβάνει υπερβολική ποσότητα φθορίου κατά την περίοδο ανάπτυξης των δοντιών προκαλούνται αλλαγές στην δομή της δημιουργούμενης αδαμαντίνης που αναφέρονται σαν φθορίαση. Τα συμπτώματα ποικίλλουν αρκετά. Τα δόντια συνήθως φαίνονται πιο λευκά και αδιαφανή με ή χωρίς την παρουσία καφέ κηλίδων, ενώ σε άλλες περιπτώσεις εμφανίζονται ανωμαλίες στην επιφάνεια του σμάλτου (βαθουλώματα, χαρακιές). Αν και απαιτείται αισθητική αποκατάσταση με λεύκανση ή με όψεις ρητίνης ή πορσελάνης, τα δόντια με φθορίαση κινδυνεύουν λιγότερο από τερηδόνα.

Η συχνή επίδραση ουσιών που περιέχουν έντονες χρωστικές (πχ. κάπνισμα, κόκκινο κρασί, καφές) προκαλεί μακροπρόθεσμα δυσχρωσίες του σμάλτου των δοντιών. Η μορφή και ένταση της δυσχρωσίας εξαρτάται από τις ιδιότητες και την ποσότητα της κάθε χρωστικής. Δυσχρωσίες μπορεί να προκληθούν και από διάφορα φάρμακα. Ένα παράδειγμα είναι η χλωρεξιδίνη που σε μορφή διαλύματος χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της ουλίτιδας, που η συνεχής χρήση της πάνω από 15 ημέρες προκαλεί καφέ λεκέδες στο σμάλτο. Μια ιδιαίτερη μορφή δυσχρωσίας προκαλείται από την λήψη του αντιβιοτικού τετρακυκλίνη από την μητέρα κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης ή από παιδιά μικρότερα των 8 ετών. Η τετρακυκλίνη προκαλεί κίτρινες, γκρίζες ή καφέ κηλίδες στα δόντια και συχνά συνυπάρχει και υποπλασία της αδαμαντίνης.